1956-cı ildə Ankarada anadan olan Adnan Oktar Harun Yəhya təxəllüsü ilə kitablarını yazır. Həyatını tamamilə Uca Allah’ın varlığını və birliyini insanlara izah etməyə, Quran əxlaqını yaymağa, materialist və ateist ideologiyaları fikirlə məğlub etməyə, həqiqi atatürkçülüyü yayıb dövlətin sabitliyini və millətin bütövlüyünü müdafiə etməyə həsr etmiş dünya səviyyəsində tanınan bir fikir adamıdır. Universitet illərindən başlayaraq həyatının hər dövründə bu müqəddəs məqsədə xidmət etmiş və heç bir zaman çətinliklər qarşısında qorxmamışdır. Bu gün belə böyük bir səbir və qətiyyət göstərərək, materialist, darvinist və bölücü mərkəzlərdən gələn bütün təzyiqlərə qarşı fikri mübarizəsini davam etdirir.
Son iyirmi ildir ki, dünyada müsəlmanların sayında daimi artış müşahidə olunur. 1973-cü ilin statistik nəticələrinə görə, dünyada müsəlman əhalinin sayı 500 milyon olduğu halda, bu gün bu rəqəm 1,5 milyarda yaxınlaşmışdır. Hər dörd nəfərdən birinin müsəlman olduğu bugünkü gündə, müsəlmanların sayının tarixdə ilk dəfə olaraq xristianların sayını keçdiyi bildirilir.(1) Müsəlman əhalinin sayının yaxın gələcəkdə daha da artacağı və İslamın dünyanın ən böyük dininə çevriləcəyi təxmin edilir.
Bütün dünyada olduğu kimi, Avropada da İslam sürətlə yüksəlir və bu yüksəliş xüsusilə bir neçə ildir ki, daha çox diqqət çəkir. Son illərdə “Avropada İslamın yüksəlişi”, “müsəlmanların Avropadakı mövqeyi”, “Avropa cəmiyyətləri və müsəlmanlar arasındakı dialoq” kimi təməl başlıqlar altında toplana biləcək bir çox tezis, araşdırma və məqalə nəşr olunmuşdur. Alimlər tərəfindən hazırlanılan bu nəşrlərlə yanaşı, media da, İslam və müsəlmanlar mövzusunu olduqca sıx ələ almışdır. Şübhəsiz ki, bu marağın təməlində müsəlmanların sayının getdikcə artması dayanır.
Avropa ilə İslam mədəniyyətləri, bir-biriylə yaxın əlaqədə olmuş iki mədəniyyətdir. Əvvəlcə Pireney yarımadasında yaradılmış Əndəlüs dövləti, daha sonra Səlib yürüşləri və Osmanlının Balkan yarımadasını fəth etməsi, Avropa və İslam cəmiyyətləri arasında nizamlı qarşılıqlı təsirə səbəb olmuşdur. Orta əsrlər tarixinə basdırılmış Avropadakı inkişaf və irəliləmə hərəkatlarının əsl liderinin İslamiyyət olduğu bu gün bir çox tarixçi və sosioloq tərəfindən də dilə gətirilir. Tibb, astronomiya, riyaziyyat kimi sahələrdə Avropanın olduqca geri qaldığının bilindiyi dövrlərdə müsəlmanların geniş məlumat xəzinəsinə və inkişaf etmiş imkanlara sahib olduqları bilinir.
İslamla xristianlıq arasında hər hansı qarşıdurmadan söhbət gedə bilməyəcəyi və İslamla terrorizmin qətiyyən bir-birinə uyğun gəlmədiyi Avropalı liderlərin də əhəmiyyətlə üzərində dayandıqları mövzudur. Eynilə ABŞ-da olduğu kimi, Avropa ölkələrinin bir çoxunda da dövlət adamları və qabaqcıl siyasətçilər, İslamı tərifləyən mesajlar verir və Quran əxlaqına göstərdikləri marağı dilə gətirirlər. Bu siyasətçilərin başında İngiltərənin baş naziri Toni Bler (Tony Blair) gəlir.
90-cı illərin əvvəlində kommunist rejimin tarixə qarışması nəticəsində Rusiyada yeni bir dövr başladı. Kommunist rejim illər boyu materialist fəlsəfəyə əsaslanan cəmiyyət yaratmışdı. İnsanı yalnız maddədən ibarət varlıq hesab edən materialist fəlsəfə, insan şüurunun da hərəkət halındakı maddənin məhsulu olduğu iddia edirdi. Bu iddiaya görə, insanın ağlı, düşüncə və duyğuları, mühakiməsi, meylləri, istəkləri, bir növ maşın olan bədəninin içindəki kimyəvi reaksiyaların bir nəticəsi idi.
Buraya qədər Rusiyada kommunizmdən sonra dinə və İslama yönəlişin gücləndiyini ələ aldıq. Kommunizmin son qalalarından biri olan Çində isə, vəziyyət bir qədər fərqlidir. Burada da İslam yüksəlir, lakin Maonun Qırmızı ideologiyası davam etdiyi üçün, dinə qarşı aparılan mübarizə sürətlə davam edir. Din xadimləri hələ də həbs olunub işgəncəyə uğradılır, ibadət yerləri bağlanılır, insanların ibadət və inanc azadlığın qarşısı alınır.
Son iyirmi ildir ki, dünyada müsəlmanların sayında daimi artış müşahidə olunur. 1973-cü ilin statistik nəticələrinə görə, dünyada müsəlman əhalinin sayı 500 milyon olduğu halda, bu gün bu rəqəm 1,5 milyarda yaxınlaşmışdır. Hər dörd nəfərdən birinin müsəlman olduğu bugünkü gündə, müsəlmanların sayının tarixdə ilk dəfə olaraq xristianların sayını keçdiyi bildirilir. Müsəlman əhalinin sayının yaxın gələcəkdə daha da artacağı və İslamın dünyanın ən böyük dininə çevriləcəyi təxmin edilir.
Bu daimi yüksəlişin səbəbi, yalnız müsəlman ölkələrin əhalisinin artım sürəti deyil, eyni zamanda digər dinlərdən və mədəniyyətlərdən bir çox insanın İslam dinini seçməsidir. Bu ikinci proses, xüsusilə 11 sentyabr 2001-ci ildə Dünya Ticarət Mərkəzinə edilən xunxar terror hücumundan sonra daha da sürətləndi. Başda müsəlmanlar olmaqla, bütün dünyanın kəskin şəkildə qınadığı bu hücum hadisəsi, bir anda insanların (xüsusilə də Amerika vətəndaşlarının) diqqətlərini İslama yönəltmələrinə səbəb oldu. İslamın necə bir din olduğu, Quranda nələrdən bəhs edildiyi, müsəlmanların hansı məsuliyyətlər daşıdığı və həqiqi bir müsəlmanın necə yaşamalı olduğu Qərbdə ən çox danışılan mövzulara çevrildi. Bu maraq, əlbəttə ki, bir çox ölkədə İslama yönələn insanların sayında mühüm artıma gətirib çıxartdı. Beləliklə də, 11 sentyabr hadisələrindən sonra bir çox insan tərəfindən dilə gətirilən; "bu hücumun dünya tarixinin gedişatını dəyişdirəcək bir hadisə olduğu" şəklindəki proqnoz, müəyyən mənada gerçəkləşməyə başladı. Uzun müddətdir ki, dünyada yaşanan dini və mənəvi dəyərlərə qayıtma prosesi, bu hadisəylə birlikdə haqq din olan İslama qayıdış vəziyyətini aldı.
Bəzən bir qəzet parçasında, bəzən də müəyyən televiziya xəbərində eşitməyə başladığımız bu yönəlişlə əlaqədar xəbərlər ardıcıl sıralandıqda, yaşananların nə qədər fövqəladə olduğu görüləcək. Çox vaxt yalnız gündəm xəbərlərindən hər hansı biri kimi təqdim edilən bu hadisələr, əslində İslam əxlaqının dünyaya çox sürətlə yayılmağa başladığının çox əhəmiyyətli işarələridir.
Qeyd etmək lazımdır ki, həmin bu əlamətlər ya gündəmin digər mövzuları arasında görməzlikdən gəlinir ya da bir çox insan tərəfindən lazımınca qiymətləndirilmir. Halbuki;
Əlinizdəki kitabın ərsəyə gətirilməsindəki məqsəd isə, bu hadisələri toplu halda təqdim etmək, şərh etmək və beləliklə də, oxucuların yaşanan hadisələrin böyüklüyünü lazımınca qiymətləndirmələrinə vəsilə olmaqdır. Bu fəaliyyət bir tərəfdən iman edənlərin şövqünü və əzmini artırmağı qarşıya məqsəd qoyarkən, digər tərəfdən isə, İslam əxlaqını bütün insanlara çatdırmaq üçün, göstəriləcək səyin əhəmiyyətinə diqqət çəkir. Bilmək lazımdır ki, yaşanan bütün bu hadisələr Quranda bildirilən; "insanların dəstə-dəstə Allahın dininə girdiklərini gördükdə həmd ilə Rəbbini təriflə və Ondan bağışlanmağını dilə…" (Nəsr surəsi, 2-3) ayələrinin təcəlli edəcəyi vaxtın çox yaxın olduğunu, hətta yaşanmağa başladığını göstərir. Şübhəsiz ki, Allah bu vədini yerinə yetirəcək. İman edənlərin etməli olduqları şey isə, bu hadisələrdə əllərindən gəldiyi qədər pay sahibi olmağa cəhd etmələridir.
İslamın dünyadakı yüksəlişi araşdırılmadan əvvəl, buna təməl olan digər bir mühüm hadisə ələ alınmalıdır: Bu, ateizmin tənəzzülü və inancın yüksəlişidir.
Bəşəriyyət tarixini tədqiq edən, xüsusilə də fikri və ictimai ölçüdə tədqiq edən demık olar ki, hər kəs, 19-cu əsrin gələcək dövrlərdə yaşanacaq mənəvi tənəzzülün ilk addımlarının atıldığı əhəmiyyətli bir dövr olduğunu qəbul edəcək. Bu dövrün ən əhəmiyyətli xüsusiyyəti, o vaxtadək dünyaya hakim olan “deist” (yəni Allahın varlığını qəbul edən) inanclar və dinlər qarşısında, ateizmin, yəni Allahı inkar etmə düşüncəsinin güclənməsidir.
Əlbəttə ki, ateizm qədim dövrlərdən bəri mövcud olmuşdur. Lakin bu fikrin əsl yüksəlişi, 18-ci əsr Avropasındakı bəzi din əleyhdarı mütəfəkkirlərin fəlsəfələrinin yayılması və siyasi nəticələr verməsiylə başladı. Didro (Diderot), Baron Holbax (Baron d'Holbach) kimi materialistlər kainatın əzəldən bəri mövcud olan bir maddə yığını olduğunu və maddədən başqa bir varlıq aləmi olmadığını irəli sürdülər. 19-cu əsrdə ateizm daha da yayıldı. Feyerbax (Feuerbach), Marks (Marx), Engels (Engels), Nitsşe (Nietzsche), Durkhaym (Durkheim), Freyd (Freud) kimi mütəfəkkirlər, ateist düşüncəni fərqli elm və fəlsəfə sahələrinə tətbiq etdilər.
Ateizmə ən böyük dəstəyi verən insan isə, yaradılışı inkar edən və buna qarşı təkamül nəzəriyyəsini ortaya atan Çarlz Darvin (Charles Darwin) oldu. Darvinizm, ateistlərin əsrlərdir ki, cavablandıra bilmədikləri "canlılar və insanlar necə meydana gəldi" sualına, dırnaqrası elmi cavab gətirdi. Təbiətdə cansız maddəni canlandıran və sonra da ondan milyonlarla müxtəlif canlı növü törədən bir mexanizm olduğunu iddia etdi və bir çox insanı bu səhvə inandırdı.
19-cu əsrin sonlarında, ateistlər, öz ağıllarınca hər şeyə izah gətirdiyini güman etdikləri bir “dünyagörüşü” meydana gətirdilər: Kainatın yaradıldığını inkar edir və "kainat əzəldən bəri mövcuddur, başlanğıcı yoxdur" deyirdilər. Kainatdakı nizam və tarazlığın təsadüflərin nəticəsi olduğunu irəli sürür, kainatda heç bir məqsəd olmadığını iddia edirdilər. Canlıların və insanın necə meydana gəldiyi sualının darvinizm tərəfindən izah olunduğunu güman edirdilər. Tarix və sosiologiyanın Marks (Marx) və Durkhaym (Durkheim), psixologiyanın isə Freyd (Freud) tərəfindən ateist təməllər əsasında izah olunduğunu zənn edirdilər. Halbuki bu görüşlərin hər biri, 20-ci əsrdəki elmi, siyasi və ictimai inkişaflar sayəsində yox oldu. Astronomiyadan biologiyaya, psixologiyadan ictimai əxlaqa qədər bir çox fərqli sahədə yaşanan kəşflər, təsbit və nəticələr, ateizmin bütün fərziyyələrini tamamilə alt-üst etdi.
Amerikalı yazıçı Patrik Qlin (Patrick Glynn), 1997-ci ildə nəşr olunan “God: the evidence, the reconciliation of faith and reason in a postsecular world” (“Allahın dəlilləri, sekulyarizmdən sonrakı dünyada ağıl və inancın uzlaşması”) adlı kitabında, bu mövzuda bu açıqlamanı verir:
Ötən iki on ilin tədqiqatları, daha əvvəlki nəslin sekulyar və ateist mütəfəkkirlərin Allah haqqındakı bütün fərziyyələrini və proqnozlarını tərsinə çevirmişdir. (Həmin bu) müasir mütəfəkkirlər, elmin kainatın daha da mexaniki və təsadüfi olduğunu ortaya çıxaracağını zənn ediblər. Əksinə elm, kainatda ağlasığmaz dərəcədə “böyük dizayn” olduğunu göstərən gözlənilməz həssas nizamın ölçülərini kəşf etmişdir. Müasir psixoloqlar dinin bir nevroz kimi xarakterizə olunub tərk ediləcəyini proqnozlaşdırsalar da, dini inancların əqli sağlamlığın çox mühüm hissəsi olduğu empirik (evristik) şəkildə ortaya çıxmışdır...
Bunu az sayda insanın bildiyi görünür, lakin bu açıq bir həqiqətdir ki, elm və inanc arasında yaşanan bir əsrlik böyük mübahisədən sonra, hazırda vəziyyət tamamilə dəyişmişdir. Darvindən sonra, Haksli (Huxley) və Rassel (Russell) kimi ateistlər və aqnostiklər, həyatın tamamilə təsadüfi, kainatın isə, radikal şəkildə məqsədsiz olduğunu göstərən bir tezisə əsaslana bilirdilər. Çox sayda elm adamı və ziyalı hələ də bu tezisə əsaslanmağa davam edir. Lakin bunu müdafiə etmək üçün, getdikcə məntiqsizliyin pik nöqtəsinə çatırlar. Hal-hazırda konkret dəlillər, çox güclü şəkildə, Allahın mövcud olduğuna işarə edir.
Bir sözlə, ateizm 20-ci əsrin son rübündə çox ani şəkildə tənəzzül etmişdir. Özü də ateistlərin özlərinə ən böyük dayaq kimi göstərmək istədikləri elm və sosiologiya kimi anlayışlar vasitəsilə. Bu hissədə, ateizmin kosmologiya, biologiya, psixologiya, tibb və ya sosiologiya kimi fərqli sahələrdə yaşadığı böyük tənəzzülü ümumi şəkildə araşdıracaq, sonrakı hissələrdə isə, bunun İslamın yüksəlişinə necə zəmin hazırladığını görəcəyik.
Kosmologiya: sonsuz kainat anlayışının süqutu və yaradılışın kəşf edilməsi
20-ci əsr elminin ateizmə vurduğu ilk böyük zərbə, kosmologiya sahəsində oldu. “Əzəldən bəri mövcud olan kainat” inancı yox oldu və kainatın bir başlanğıcı olduğu, digər bir sözlə, yoxdan yaradıldığı elmi dəlillərlə ortaya çıxdı.
Həmin bu fikir, Qərb dünyasına materialist fəlsəfəylə birlikdə daxil olmuşdu. Qədim Yunanistanda meydana gələn bu fəlsəfə, maddədən başqa bir varlıq olmadığını müdafiə edir, kainatın əzəli və əbədi olduğunu iddia edirdi. Materializm, orta əsrlərdə kilsənin hakim olduğu dövrdə gündəmdə deyildi. Lakin yeni dövrdə Qərbli ideoloqlar və elm adamlarının yenidən Qədim yunan mənbələrinə maraq göstərmələriylə birlikdə, materializm də yenidən qəbul olunmağa başlandı.
Materialist kainat anlayışını yeni dövrdə ilk dəfə müdafiə edən insan isə, (fəlsəfi mənada materialist olmamasına baxmayaraq) tanınmış alman mütəfəkkiri Emmanuel Kant (Immanuel Kant) oldu. Kant, kainatın əzəldən bəri mövcud olduğunu və buna görə də, istənilən ehtimalın baş verməsinin mümkün hesab edilməli olduğunu irəli sürdü. 19-cu əsrə gəlindikdə isə, kainatın bir başlanğıcı, yəni yaradılış anı olmadığı şəklindəki iddia, geniş şəkildə qəbul olunmağa başlandı. Karl Marks (Karl Marx) və Fridrix Engels (Friedrich Engels) kimi dialektik materialistlərin möhkəmcə yapışdıqları bu iddia, 20-ci əsrə də daşındı.
Bu ideologiya, həmişə ateizmlə iç-içə oldu. Çünki kainatın bir başlanğıcı olması, onu Allahın yaratdığı demək idi və buna qarşı çıxmağın tək yolu da, heç bir elmi əsası olmadığı halda, “kainat əzlədən bəri mövcuddur” iddiasını irəli sürmək idi. Bu iddiadan təkidlə yapışanlardan biri, 20-ci əsrin ilk yarısında yazdığı kitablarla materializm və marksizmin tanınmış müdafiəçisinə çevrilən Corc Politzer (Georges Politzer) idi. Politzer, “Fəlsəfənin başlanğıc qanunları” adlı kitabında, "sonsuz kainat" modelinin etibarlılığına güvənərək yaradılışa belə qarşı çıxırdı:
Kainat yaradılmamışdır. Əgər yaradılsaydı, o zaman o, Allah tərəfindən müəyyən anda yoxdan yaradılmış olmalıydı. Yaradılışı qəbul edə bilmək üçün, hər şeydən əvvəl, kainatın mövcud olmadığı bir anın varlığı, sonra da, yoxluqdan bir şeyin meydana çıxmış olduğu qəbul edilməlidir. Bu isə elmin qəbul edə bilməyəcəyi bir şeydir.
Politzer, yaradılışa qarşı sonsuz kainat fikrini müdafiə edərkən, elmin öz tərəfində olduğunu zənn edirdi. Halbuki elm çox keçmədən, Politzerin; "əgər belə olsa, bir Yaradıcı olduğu qəbul edilməlidir" deyərkən bildirdiyi həqiqəti, yəni kainatın bir başlanğıcı olduğu həqiqətini sübut etdi.
Bunu, 20-ci əsr astronomiyasının bəlkə də ən əhəmiyyətli anlayışı olan Big Bang (böyük partlayış) nəzəriyyəsi sübut etdi.
Big Bang nəzəriyyəsi bir sıra kəşflər nəticəsində ortaya çıxdı. Amerikalı astronom Edvin Habl (Edwin Hubble) 1929-cu ildə, kainatdakı qalaktikaların bir-birlərindən dayanmadan uzaqlaşdıqlarını və dolayısilə kainatın genişləndiyini gördü. Genişlənən bir kainatda zamanda geriyə gedildiyi təqdirdə, bütün kainatın tək bir nöqtədən yarandığı nəticəsi ortaya çıxırdı. Hablın (Hubble) kəşfi barədə öz fikirlərini bildirən astronomlar, bu “tək nöqtə”nin sonsuz cazibə qüvvəsi və sıfır həcmə malik “metafizik” bir vəziyyət olduğu həqiqətiylə qarşılaşdılar. Maddə və zaman, bu həcmsiz nöqtənin çölə doğru “partlaması nəticəsində” ortaya çıxmışdı. Digər bir sözlə, kainat yoxdan yaradılmışdı.
Həmçinin materialist fəlsəfəyə və bu fəlsəfənin təməlindəki “sonsuz kainat” fikrinə bağlı qalmaqda qətiyyətli olan astronomlar, böyük partlayışa qarşı müqavimət göstərməyə və sonsuz kainat fikrini ayaqda tutmağa çalışdılar. Bu səyin səbəbi, qabaqcıl materialist fiziklərdən Artur Eddinqtonun (Arthur Eddington) "fəlsəfi olaraq təbiətin hazırkı nizamının birdən-birə ortaya çıxmış olduğu düşüncəsi məni narahat edir" sözündən başa düşülürdü. Lakin böyük partlayış, materialistləri “narahat etməsinə” baxmayaraq, konkret elmi tapıntılarla dəstəklənməyə davam etdi. Arno Penzias və Robert Uilson (Robert Wilson) adlı iki elm adamı 1960-cı illərdə apardıqları müşahidələr nəticəsində, bu partlayışın radioaktiv qalıqlarını (kosmik fon şüalanmasını) ortaya çıxartdılar. Eyni həqiqət 1990-cı illərdə COBE (kosmik arxa plan tədqiqatçısı) adlı peyk tərəfindən təsdiqləndi.
Bütün bu həqiqətlər qarşısında ateistlər küncə sıxılmış vəziyyətdədirlər. “Atheistic humanism” (“ateist humanizm”) kitabının müəllifi, Reading Universitetindən ateist fəlsəfə professoru Antoni Flu (Anthony Flew), maraqlı bir etirafla çıxış edir:
Etiraf etməyin insan ruhuna fayda verdiyini söyləyirlər. Mən də bir şeyi etiraf edəcəyəm: Böyük partlayış modeli, bu bir ateist baxımından olduqca narahat edicidir. Çünki elm, dini mənbələr tərəfindən müdafiə olunan bir iddianı sübut etmişdir: Kainatın bir başlanğıcı olduğu iddiasını. Mən hələ də ateizmə inanıram, lakin bunu böyük partlayış qarşısında müdafiə etməyin elə də asan və rahat bir şey olmadığını etiraf etməliyəm.
Böyük partlayışa dair bu ateist reaksiyanın digər bir nümunəsi, materialist elm jurnallarının ən məşhurlarından biri olan “Nature”nin redaktoru John Maddoksun (Maddox) 1989-cu ildə yazdığı bir məqalədə ifadə edilmişdir. Maddox; “məhv olsun böyük partlayış” (down with the Big Bang) başlığıyla yazdığı məqalədə “böyük partlayışın fəlsəfi olaraq qəbul edilməz olduğunu”, çünki “böyük partlayışla birlikdə teoloqların yaradılış fikrinə güclü dəstək tapdıqlarını” ifadə etmiş və “böyük partlayış nəzəriyyəsinin önümüzdəki on ildə yox olacağı” proqnozunu vermişdir. Halbuki Maddoksun (Maddox) bu ümid dolu gözləntisinə baxmayaraq, böyük partlayış o vaxtdan indiyədək xeyli güc qazanmış, kainatın yaradılışını sübut edən daha bir çox tapıntı əldə edilmişdir.
Bəzi materialistlər isə, bu mövzuda nisbətən daha məntiqli davranırlar. Məsələn, ingilis materialist fiziki H. P. Lipson, yaradılışın elmi həqiqət olduğunu “könülsüz də olsa” belə qəbul edir:
Məncə, bu nöqtədən daha da irəli getmək və tək qəbul edilə bilən açıqlamanın yaradılış olduğunu təsdiqləmək məcburiyyətindəyik. Bunun, mən də daxil olmaqla, əksər fizik üçün olduqca çətin olduğunu bilirəm, lakin təcrübi dəlillər bir nəzəriyyəni dəstəkləyirsə, bu nəzəriyyəni sırf xoşlamadığımız üçün rədd etməməliyik.
Nəticədə müasir astronomiyanın gəldiyi həqiqət budur: Maddə və zaman, hər ikisindən də müstəqil olan, sonsuz güc sahibi bir Yaradıcı tərəfindən yaradılmışdır. Yaşadığımız kainatın yaradıcısı, sonsuz güc, məlumat və ağıl sahibi olan Allahdır.
Fizika və astronomiya: təsadüfi kainat düşüncəsinin tənəzzülü və "antropik prinsip"in kəşfi
20-ci əsrdəki astronomik kəşflərin yox etdiyi ikinci bir ateist əhkamsa, “təsadüfi kainat” iddiasıdır. Kainatdakı maddələrin, göy cisimlərinin, bunlar arasındakı əlaqələri müəyyənləşdirən qanunların hər hansı məqsədə xidmət etmədən, təsadüfən müəyyənləşdirilmiş olduqları düşüncəsi, olduqca nəzərə çarpacaq dərəcədə yox etmişdir.
Elm adamları ilk dəfə 1970-ci illərdən etibarən, kainatdakı bütün fiziki tarazlıqların insan həyatı üçün çox həssas şəkildə meydana gətirildiyi həqiqətini görməyə başladılar. Tədqiqatlar genişləndirildikcə, kainatdakı fizika, kimya və biologiya qanunlarının; cazibə qüvvəsi, elektromaqnetizm kimi təməl qüvvələrin; atomların və elementlərin quruluşlarının, belə ki, bütün bunların insan həyatı üçün tam lazımi şəkildə meydana gətirildikləri bir-bir kəşf olundu. Qərbli elm adamları bu gün bu fövqəladə dizaynı “antropik prinsip” (“anthropic principle”) adlandırırlar. Yəni kainatdakı hər şey, insan həyatını nəzərə alınaraq dizayn olunmuşdur.
Antropik prinsipin bəzi ən təməl nümunələrini belə ümumiləşdirə bilərik:
Kainatın ilk genişlənmə sürəti (böyük partlayışın şiddəti) tam lazımi həddə olmuşdur. Elm adamları, o vaxt ilk partlayışın sürətinin bundan milyard dəfə milyardda bir qədər belə fərqli olması vəziyyətində, maddənin ya yenidən içinə çökəcəyi ya da tamamilə darmadağın olacağını müəyyənləşdiriblər. Digər bir sözlə, hələ kainatın yaranmasının ilk anında, milyard dəfə milyardda birlik bir isabət olmuşdur.
Kainatdakı mövcud dörd fiziki qüvvə (cazibə qüvvəsi, zəif nüvə qüvvəsi, güclü nüvə qüvvəsi və elektromaqnit qüvvə), nizamlı bir kainat ortaya çıxması, elementlərin və dolayısilə həyatın yaranması üçün, tam tələb olunan səviyyədədirlər. Bu qüvvələrdə çox kiçik dəyişikliklər baş versəydi (məsələn, 1039-da 1 və ya 1028-də 1 kimi, yəni təxminən milyard dəfə milyard dəfə milyard dəfə milyardda 1-lik fərqlər olsaydı), kainatın yalnız bir radiasiyadan ibarət olar və ya hidrogendən başqa heç bir element olmaya bilərdi.
Günəşin ideal böyüklüyü, dünyanın günəşə olan ideal məsafəsi, suyun bənzərsiz fiziki və kimyəvi xüsusiyyətləri, günəş şüalarının tam həyat üçün lazım olan dalğa uzunluğunda olması, yer atmosferinin tənəffüs üçün ən ideal nisbətdəki qazlara sahib olması, yerin maqnit sahəsinin, relyef formalarının tam insan həyatına uyğun şəkildə olması kimi, daha bir çox “həssas nizam” var (bu mövzuda ətraflı məlumat toplamaq üçün baxın; Harun Yəhya, “kainatın yaradılışı”, İstanbul, 1999)
Bu həssas nizam anlayışı, hazırda astrofizikanın ən nəzərə çarpan tapıntılarından biridir. Kainatdakı istənilən fiziki qanun və ya istənilən dəyişən nəzərdən keçirilsə, bunların insan həyatına ən ideal mühiti təmin edəcək çox xüsusi qiymətlərə sahib olduğu görülər. Tanınmış astronom Pol Deyvis, bunun nəticəsini “the cosmic blueprint” (“kosmik plan”) adlı kitabının son abzasında "bir dizayn olduğu düşüncəsi, fövqəladə şəkildə üstün gəlir" kimi açıqlayır.
Astrofizik U. Press (W. Press) isə “Nature” jurnalında dərc olunan bir məqaləsində, "kainatda, ağıllı həyatın yaranmasını dəstəkləyən böyük dizayn var" söyləyir.
İşin maraqlı tərəfi bəhs olunan kəşfləri edən elm adamlarının çox böyük hissəsinin, əslində bu nəticəyə gəlməyi elə də istəməyən materialist dünyagörüşünə sahib elm adamları olmasıdır. Apardıqları elmi tədqiqatlarda Allahın varlığına dəlil axtarmaq niyyətiylə hərəkət etməyiblər. Lakin hamısı, bəlkə də, əksəriyyəti bunu heç istəmədiyi halda, kainata ancaq fövqəladə dizaynla izah gətirilə biləcəyi nəticəsinə gəliblər.
Amerikalı astronom Corc Qrinşteyn (George Greenstein), “the symbiotic universe” (“simbiotik kainat”) adlı kitabında bu həqiqəti belə etiraf edir:
Bu, (fizika qanunlarının həyat üçün xüsusi olaraq yaradılmış olması) necə mümkün oldu? ... Dəlilləri araşdırdıqca, israrla mühüm bir həqiqətlə qarşılaşırıq; fövqəltəbii bir ağıl dövrəyə girmişdir. Yoxsa görəsən bir anda, qətiyyən bu niyyətdə olmamağımıza baxmayaraq, ilahi bir Varlığın mövcud olduğuna dair elmi dəlillərlə mi qarşılaşırıq?
Bir ateist olan Qrinşteyn (Greenstein) “görəsən” deyə başlayan sualıyla, gördüyü açıq-aydın həqiqəti görməzlikdən gəlməyə çalışır. Lakin mövzuya ön mühakiməsiz yanaşan bir çox elm adamı, kainatın insan həyatı üçün xüsusi olaraq yaradıldığını qəbul edir.
Materializm isə, artıq elmin hüdudlarından kənara çıxmış vəziyyətdə batil inanc olaraq yaşayır. Amerikalı genetik Robert Qriffits (Robert Griffiths), bu həqiqəti, "mübahisə etmək üçün bir ateist axtardığım vaxt, (universitetdəki) fəlsəfə fakültəsinə gedirəm. Lakin fizika fakültəsindən belə insanlar artıq az-az çıxır" sözləriylə ifadə edir.
Tanınmış molekulyar bioloq Maykl Denton (Michael Denton) isə, fizika, kimya və biologiya qanunlarının insan həyatı üçün heyrətamiz dərəcədə "ən ideal" olduğunu araşdırdığı; “nature's destiny: how the laws of biology reveal purpose in the universe” (“təbiətin taleyi: biologiya qanunları kainatdakı məqsədi necə göstərir”) adlı 1998-ci ildə nəşr olunmuş kitabında bu açıqlamanı verir:
20-ci əsr astronomiyasında ortaya çıxan yeni mənzərə, ötən dörd əsrdə elmi ətraflarda getdikcə güclənmiş fərziyyəyə çox güclü şəkildə meydan oxuyur. Elmi dairələrin sahibləndikləri bu iddia, həyatın kosmik mənzərə çərçivəsində tamamilə təsadüfi və əhəmiyyətsiz olduğu fərziyyəsidir...
Bir sözlə, ateizmin bəlkə də ən əsas dayağı olan “təsadüfi kainat” anlayışı hazırda süqut etmiş vəziyyətdədir. Elm adamları açıqca “materializmin süqut”undan bəhs edirlər.
Allahın Quranda: "Biz göyü, yeri və ikisi arasında olan şeyləri nahaq yerə yaratmadıq. Bu, inkar edənlərin zənnidir..." (Sad surəsi, 27) ayəsiylə yanlış olduğunu açıqladığı zənn, 1970-ci illərdə elm tərəfindən də çürüdülmüşdür.
Başda da ifadə etdiyimiz kimi 19-cu əsrdə zirvəyə yüksələn ateizmin ən mühüm dayağı, Darvinin təkamül nəzəriyyəsidir. Darvinizm, insanın və digər bütün canlıların şüursuz təbiət mexanizmləri nəticəsində yarandığını iddia etməklə, ateistlərin əlinə əsrlərdir ki, axtardıqları fürsəti vermişdir. Necə ki, Darvinin nəzəriyyəsi dövrün ən qatı ateistləri tərəfindən dərhal mənimsənilmiş, Marks (Marx) və Engels başda olmaqla, ateist mütəfəkkirlər bu nəzəriyyəni fəlsəfələrinin təməli kimi müəyyənləşdirmişlər. O dövrdən indiyədək darvinizmlə ateizm arasındakı əlaqə dəyişmədən davam edir.
Lakin ateizmin bu ən böyük dayağı, eyni zamanda 20-ci əsrdəki elmi tapıntılardan ən böyük zərbəni alan əhkamdır. Paleontologiya, biokimya, anatomiya və genetika kimi fərqli elm sahələrinin ortaya qoyduğu tapıntılar təkamül nəzəriyyəsini çox müxtəlif istiqamətlərdən çürütmüşdür (baxın; Harun Yəhya, “həyatın əsil mənşəyi”, İstanbul, 2000) Müxtəlif kitab və yazılarımızda olduqca ətraflı araşdırdığımız bu həqiqəti, çox qısa şəkildə belə qeyd edə bilərik:
Bütün bu həqiqətlər 20-ci əsrin sonunda darvinizmi küncə sıxdı. Bu gün başda biologiya, biokimya, paleontologiya kimi fərqli elm sahələrindən gələn çox sayda elm adamı, darvinizmin əsassızlığını görür və canlıların mənşəyini artıq "yaradılış həqiqətiylə" açıqlayırlar.
Allahın yaratmaq üçün dizayn etməyə ehtiyacı yoxdur
Kitab boyunca bir çox yerdə işlədilən “dizayn” ifadəsinin doğru başa düşülməsi əhəmiyyətlidir. Allahın mükəmmməl dizayn yaratmış olması, Onun əvvəlcə plan qurduğu daha sonra yaratdığı demək deyildir. Bilinməlidir ki, yerlərin və göylərin Rəbbi olan Allahın yaratmaq üçün hər hansı “dizayn” etməyə ehtiyacı yoxdur. Allahın dizayn etməsi və yaratması eyni anda olur. Allah bu cür nöqsanlardan uzaqdır.
Allahın, bir şeyin və ya bir işin olmasını istədikdə, onun olması üçün təkcə "ol!" deməsi kifayətdir. Ayələrdə belə bildirilir:
Bir şeyin olmasını istədikdə ona təkcə: “ol!” deyər, o da dərhal olar. (Yasin surəsi, 82)
Göyləri və yeri (nümunəsiz olaraq) yaradan Odur. O, bir işin olmasına qərar versə ona ancaq: “ol!” deyər, o da dərhal olar. (Bəqərə surəsi, 117)
Psixologiya: Freydizmin süqutu və inancın qəbulu
19-cu əsrdə meydana gələn ateist əhkamın psixologiya sahəsindəki təmsilçisi, Avstriyalı psixiatr Ziqmund Freyd (Sigmund Freud) idi. Freyd (Freud), ruhun varlığını inkar edən, insanın bütün ruhi aləmini cinsi və bənzəri dünyəvi impulslarla şərh etməyə çalışan bir psixologiya nəzəriyyəsi ortaya atdı. Freydin (Freud) ən böyük hücumu isə, dinə qarşı idi. 1927-ci ildə nəşr olunan “the future of an illusion” (“bir illüziyanın gələcəyi”) adlı kitabında, dini inancın bir növ ruhi xəstəlik (nevroz) olduğunu irəli sürür və insanların irəliləməsiylə birlikdə dini inancların tamamilə yox olacağını iddia edirdi. Dövrün primitiv elm şəraitində, lazımi tədqiqatlar aparılmadan, oxuma və müqayisə imkanı olmadan ortaya atılan bu iddia, olduqca məntiqsizdir. Şübhəsiz ki, Freyd (Freud) də, bu gün fərziyyəsini təkrar qiymətləndirmə imkanı qazansaydı, özü də ortaya atdığı bu yetərsiz iddianın məntiqsizliyi qarşısında təəccüblənəcək və belə bir proqnozun axmaqlığını ilk olaraq özü tənqid edəcəkdi.
Freyddən (Freud) sonra da psixologiya elmi ateist təməl əsasında inkişaf etdi. Yalnız Freyd (Freud) deyil, 20-ci əsrdə yaranan digər psixoloji cərəyanların baniləri də qatı ateistdilər. Bunlara biheviorist cərəyanın banisi B.F.Skinner və ya rasional-emosional-davranış terapiyasının banisi olan Albert Ellis kimi. Nəticədə psixologiya aləmi, ateizmin sahəsinə çevrildi. 1972-ci ildə Amerikan Psixoloqlar Dərnəyinin üzvləri arasında aparılan bir araşdırma nəticəsi, ölkədəki psixoloqların yalnız 1,1%-nin dini inanc sahibi olduğunu göstərirdi.
Lakin psixoloqların əksəriyyətinin inandığı bu böyük yalan, bilavasitə özlərinin apardığı psixoloji tədqiqatlar nəticəsində çürüdüldü. Əvvəlcə freydizmin əsas fərziyyələrinin demək olar ki, heç bir elmi əsası olmadığı məlum oldu. Üstəlik, dinin, Freyd (Freud) və digər bəzi psixologiya nəzəriyyəçilərinin müdafiə etdiyi kimi, "ruhi xəstəlik" deyil, əksinə əqli sağlamlığın ən təməl ünsürü olduğu aydınlaşdı. Amerikalı yazıçı Patrik Qlin (Patrick Glynn), bu əhəmiyyətli hadisələri xülasə şəklində belə qeyd edir:
20-ci əsrin son rübü (Freydin yaratdığı) psixoanalitik təsəvvürə heç də uyğun gəlmədi. Bunun ən diqqətçəkici tərəfi isə, Freydin (Freud) din barəsindəki fikirlərinin tamamilə yanlış çıxmasıydı. Gülməlidir ki, son 25 il ərzində psixologiya sahəsində aparılan tədqiqatlar, dini inancın, Freydin (Freud) və müridlərinin iddia etdiyi kimi bir cür nevroz və ya nevroz mənbəyi olmaqdan savayı, ümumi əqli sağlamlıq və xoşbəxtliyin ən əsas elementlərindən biri olduğunu göstərdi. Ardıcıl surətdə aparılan bir çox tədqiqat, dini inanc və ibadətlərlə; intihar, alkoqollu içkilər və narkotik asılılığı, boşanma, depressiya və hətta (bəlkə də, təəccüb oyandıracaq dərəcədə) evlilikdəki cinsi məmnuniyyət kimi, mövzulardakı sağlam davranışlar arasında güclü əlaqə olduğunu göstərdi. Bir sözlə, empirik məlumatlar, psixoterapiya peşəsinin "elmi" konsensusuyla tamamilə ziddiyyət təşkil etdi.
Nəticədə, yenə Patrik Qlinin (Patrick Glynn) ifadəsiylə; "20-ci əsrin sonunda müasir psixologiya, dinin yerini tutmaqdan savayı, dinlə yenidən tanış olmağa başladı" və "insanın zehni həyatı haqqındakı tam sekulyar bir dünyagörüşünün həm nəzəri, həm də praktik cəhətdən süqut etdiyi ortaya çıxdı".
Yəni ateizm, psixologiya sahəsində də məğlubiyyətə uğradı.
Tibb elmi: ürəklərin necə "rahatlıq" tapdığının kəşfi
Ateist fərziyyələrin süqutuna təəccüblü şəkildə səhnə olan, digər bir elm sahəsi isə tibbdir.
Amerika Sağlamlıq Araşdırmaları Milli Mərkəzindən David B. Larson və qrupu tərəfindən tərtib olunmuş araşdırma nəticələrinə görə; Amerikalılar arasında dindar insanlarla inancsız insanlar arasında aparılan müqayisələr çox maraqlı nəticələr vermişdir. Dindarların, dini inancı zəif və ya tamamilə dinsiz insanlara nisbətən, ürək xəstəliklərinə 60% daha az tutulduqları, intihar hallarının 100% daha aşağı olduğu, təzyiq xəstəliyinə daha az tutulduqları, siqaret çəkənlər arasında bu nisbətin 1/7 olduğu nəticəsi ortaya çıxmışdır.
Sekulyar psixoloqlar ümumiyyətlə buna bənzər hallara “psixoloji təsir” deyirlər. Bunun mənası, inancın insanların əhvalını yüksəltməsi və əhvalın da sağlamlığa təsir etməsidir. Bu doğru ola bilər, lakin mövzu araşdırıldıqda ortaya daha da təəccüblü bir nəticə çıxır. Allaha olan inam, istənilən mənəvi təsirdən olduqca güclüdür. Harvard Tibb fakültəsindən dr. Herbert Bensonun dini inanc və fiziki sağlamlıq arasındakı əlaqəni araşdıran geniş miqyaslı tədqiqatları, bu mövzuda diqqətçəkici nəticələr vermişdir. Benson, inancsız bir insan olmasına baxmayaraq, Allaha olan inancın və ibadətlərin insan sağlamlığı üzərində başqa heç bir şeydə görülməyəcək qədər müsbət təsir yaratdığı nəticəsinə gəlmişdir. Benson; "digər heç bir inancın, Allaha olan inanc kimi zehnə hüzur vermədiyi nəticəsinə" gəldiyini bildirir.
Üstəlik, sekulyar bir tədqiqatçı olan Bensonun gəldiyi nəticə, özünün də qeyd etdiyi kimi, insan bədəninin və zehninin "Allaha əsasən nizamlanmış" olmasıdır.
Tibb aləminin yavaş-yavaş görməyə başladığı bu həqiqət, Quranda: "...Bilin ki, qəlblər ancaq Allahı zikr etməklə rahatlıq tapır" (Rad surəsi, 28) ayəsiylə verilən bir sirrdir. Allaha inanan, Ona dua edən, Ona güvənən insanların digərlərindən həm ruhi, həm də fiziki cəhətdən daha sağlam olmalarının səbəbi, fitrətlərinə uyğun davranmalarıdır. İnsan fitrətinə zidd olan fəlsəfə və sistemlər, insanlara həmişə əzab, kədər, sıxıntı və depresiya gətirir. Bununla birlikdə dindar bir insanın yaşadığı əmin-amanlığın əsil səbəbi, Allah rizası üçün hərəkət etməsidir. Digər bir sözlə, bu dinclik, insanın vicdanının səsini dinləməsinin normal nəticəsidir. Yoxsa insan “daha dinc olum”, “daha sağlam olum” deyə din əxlaqını yaşamaz. Onsuz da bu niyyətlə hərəkət edən bir insan da həqiqi mənada dincliyə nail ola bilməz. Allah, bir insanın gizlətdiklərini və aşkar etdiklərini ən yaxşı biləndir. İnsan vicdani rahatlığı, ancaq səmimi surətdə və yalnız Allah rizası üçün səy göstərdikdə yaşayar. Allah bir ayədə belə buyurmuşdur:
Sən bir hənif kimi üzünü dinə tərəf çevir! Allahın insanlara – xəlq etdiyi şüurlu məxluq kimi verdiyi fitrət budur. Allahın yaratdığını heç cür dəyişdirmək olmaz. Doğru din budur, lakin insanların çoxu bunu bilmir. (Rum surəsi, 30)
Müasir tibb elmi, yuxarıda qısa şəkildə ifadə etdiyimiz kəşflər əsasında bu həqiqəti görmək yolundadır. Patrik Qlinin (Patrick Glynn) ifadəsiylə desək; "müasir tibb elmi, müalicənin maddi yollardan savayı, başqa yollarla da aparıla biləcəyi həqiqətini qəbul etmək yolunda irəliləyir".
Cəmiyyət: kommunizm, faşizmin və 68 qurşağının süqutu
Ateizmin 20-ci əsrdəki süqutu, yalnız astrofizika, biologiya, psixologiya, tibb kimi elm sahələrində deyil, eyni zamanda siyasət və ictimai əxlaq sahələrində gerçəkləşmişdir.
Kommunizmin süuqutu, bunun əhəmiyyətli nümunələrindən biridir. Kommunizm 19-cu əsrdəki ateist azğınlığın ən mühüm siyasi nəticəsi hesab edilə bilər. İdeologiyanın baniləri olan Marks (Marx), Engels, Lenin (Ленин), Trotski (Тро́цкий) və ya Mao, ateizmi ən təməl prinsip kimi mənimsəyiblər. Kommunist rejimlər ateizmin cəmiyyətə mənimsədilməsini və dini inancların yox edilməsini ilkin hədəf olaraq müəyyənləşdirmişlər. Stalin Rusiyası başda olmaqla, Qırmızı Çin, Kamboca, Albaniya və bəzi Şərq bloku ölkələrində başda müsəlmanlar olmaqla, dindarlara qarşı böyük təzyiq göstərilmiş, hətta kütləvi qırğınlar həyata keçirilmişdir.
Lakin bu qanlı ateist sistem, 1980-ci illərin sonunda çox təəccüblü şəkildə süqut etmişdir. Bu süqutun əsas səbəblərini araşdırdığımız vaxtsa, əslində süqut edən şeyin ateizm olduğunu görərik. Patrik Qlin (Patrick Glynn), mövzunu belə açıqlayır:
Sekulyar tarixçilər kommunizmin ən böyük səhvinin iqtisadiyyatın qanunlarını rədd etmək olduğunu söyləyəcəklər. Lakin bu süqutda rol oynayan başqa qanunlar da var... Tarixçilər kommunizmin süqutuna səbəb olan faktorları ətraflı araşdırdıqca, sovet elitasının bir növ ateist “inanc böhranı”nın sancısını çəkdiyi ortaya çıxır. “Böyük yalan”a əsaslanan başqa yalanlardan ibarət olan ateist bir ideologiyanın təsiri altında yaşadıqlarından ötrü, sovet sistemi ölkləri sözün hər mənasında çox güclü mənəvi pozğunluq yaşamışdır. İdarəçi sinif də daxil olmaqla, sovet xalqı hər cür əxlaqi duyğunu və bütün ümidlərini itirmişdir.
Sovet sisteminin bu böyük “inancsızlıq böhranı”nın qəribə bir göstəricisi, dövlət başçısı Mixail Qorbaçovun (Михаи́л Горбачёв) aparmağa çalışdığı islahatlardır. Qorbaçov (Горбачёв) hakimiyyətə gəldiyi gündən etibarən, iqtisadi islahatlarla yanaşı, əxlaqi problemlərlə da maraqlanmış, məsələn, ilk növbədə alkoqolizmə qarşı bir kampaniya başlatmışdır. Cəmiyyətin əhval-ruhiyyəsini qaldırmaq üçün, uzun müddət keçmiş marksist-leninist terminologiyadan istifadə etmiş, lakin bunun fayda vermədiyini gördükdə, əslində ateist olmasına baxmayaraq, hakimiyyətinin son illərindəki bəzi danışıqlarında Allahdan bəhs etməyə belə başlamışdır. Şübhəsiz ki, bu səmimiyyətsiz inanc sözləri fayda verməmiş və sovet cəmiyyətinin inanc böhranı getdikcə daha da böyümüşdür. Nəticə isə, nəhəng sovet imperiyasının bir anda süqut etməsi olmuşdur.
20-ci əsr təkcə kommunizmin deyil, 19-cu əsrdəki din əleyhdarı fəlsəfələrin digər bir məhsulu olan faşizmin də süqutunu sənədləşdirilmişdir. Faşizm, ateizmlə bütpərəstliyin qarışığı hesab edilə biləcək və ilahi dinlərə kəskin şəkildə düşmən olan bir fəlsəfənin məhsuludur. Faşizmin banisi sayılan Fridrix Nitsşe (Friedrich Nietzsche), bütpərəst barbar cəmiyyətlərin əxlaqını tərifləmiş, başda xristianlıq olmaqla, ilahi dinlərə hücum etmiş, hətta özünü “dəccal” (anti-Christ) adlandırmışdır. Nitsşenin (Nietzsche) ardıcılı olan Martin Haydeqqer (Martin Heidegger) nasistlərin qatı dəstəkçisi olmuş və bu iki ateist fəlsəfəçinin ideologiyaları nasist Almaniyasındakı qorxunc vəhşilikləri yaratmışdır. 55 milyon insanın ölümünə səbəb olan II dünya müharibəsi, ateizmin bəşəriyyətə gətirdiyi fəlakətlərin digər bir nümunəsidir.
Eləcə də, həm II, həm də I dünya müharibələrinin yaranma səbəbləri arasında, digər bir ateist ideologiya olan sosial darvinizm ideologiyasının olduğu xatırladılmalıdır. Harvard Universitetindən tarix professoru Ceyms Cul (James Joll) “Europe since 1870” (1870-ci ildən etibarən Avropa) adlı kitabında ifadə etdiyi kimi, hər iki dünya müharibəsinin yaranma səbəbləri arasında; müharibəni bioloji zərurət hesab edən, millətlərin vuruşmaq yoluyla inkişaf edəcəyi xurafatına inanan sosial darvinist Avropa liderlərinin fəlsəfi görüşlərinin böyük yeri var.
Ateizmin digər bir ictimai nəticəsi isə, Qərb cəmiyyətlərində ortaya çıxmışdır. Bugünkü gündə Qərb dünyasını “xristian aləmi” olaraq görmə istiqamətində meyl vardır. Halbuki Qərbdə xristian mədəniyyətiylə yanaşı, 19-cu əsrdən etibarən sürətlə yüksələn ateist mədəniyyət də hakimdir və bu gün “Qərb” mədəniyyəti dediyimiz mədəniyyət daxilində bu iki mədəniyyət arasında mübarizə gedir. Qərbin imperializm, əxlaqi degenerasiya, despotizm kimi mənfi xüsusiyyətlərinin mənbəyi isə, həmin bu ateist ünsürdür.
Amerikalı yazıçı Patrik Qlin (Patrick Glynn), “God: The evidence” adlı kitabında bu mövzuya diqqət çəkir, Qərbdəki inanclı ünsürlərlə ateist ünsürləri müqayisə etmək üçün, Amerika və Böyük Fransa inqilablarını nümunə göstərir. Amerika inqilabı, Allaha inanan insanlar tərəfindən həyata keçirilmişdir; ABŞ istiqlal bəyannaməsi insan hüquqlarının “Yaradıcı tərəfindən verildiyini” bildirir. Böyük Fransa inqilabı isə, ateistlər tərəfindən həyata keçirilmiş və qəbul olunan insan və vətəndaşların hüquqları haqqında bəyannamə isə, ateist (və qismən də bütpərəst) məntiqlə qələmə alınmışdır. İki inqilabın faktiki nəticələri isə çox fərqlidir: Amerika modelində dinə və dini inanclara hörmətli, sülhsevər və tolerant bir mühit meydana gəlmiş, Fransadakı qatı din düşməni anlayış isə, ölkəni qana boğmuş və o dövrə qədər görünməmiş vəhşiliyin yaşanmasına səbəb olmuşdur. Patrik Qlinin (Patrick Glynn) ifadəsiylə, "ateizmlə əxlaqi və siyasi fəlakətlər arasında qəribə bir tarixi korrelyasiya (birbaşa əlaqə) var". Müəllif, Amerikanı ateistləşdirmək üçün, göstərilən səylərin də, həmişə cəmiyyətə ziyan vurduğunu, missal olaraq, 60 və 70-ci illərdə (68 qurşağı dövründə) yayılan “seksual inqilab inqilab” hərəkatının çox böyük ictimai yaralar açdığını və bunun artıq sekulyar tarixçilər tərəfindən də qəbul edildiyini bildirir.
Din əxlaqına yönəliş
Buraya qədər qısaca yekunlaşdırdığımız məlumatlar, ateizmin süqut etdiyini açıqca göstərir. Digər bir sözlə, insanlar Allaha yönəlir. Bu həqiqətin ifadəsi, təkcə burada qeyd etdiyimiz elm və ya siyasət sahələriylə məhdudlaşmır. Tanınmış dövlət adamlarından, kino ulduzlarına və ya pop musiqi sənətçilərinə qədər, Qərb cəmiyyətinin bir çox “qənaət lideri” əvvələ görə olduqca dindardırlar (baxın; Harun Yəhya, “Qərb dünyası Allaha yönəlir”, İstanbul, 2001). Uzun illər ateist kimi yaşadıqdan sonra, gördüyü həqiqətlər qarşısında Allaha iman edən bir çox insan var (bu başlıq altında kitabından bəzi sitatlar verdiyimiz Patrik Qlin (Patrick Glynn) də bunlardan biridir).
Buna vəsilə olan elmi inkişafların, həmişə eyni dövrdə, yəni 1970-ci illərin ikinci yarısından başlamış olması isə, olduqca maraqlı haldır. “Antropik prinsip” anlayışı ilk dəfə 70-ci illərin ortasında irəli sürülmüşdür. Darvinizmə yönəlmiş elmi tənqidlərin elm aləmində yüksək səslə dilə gətirilməsi, 70-ci illərin sonlarında başlamış bir prosesdir. Freydin (Freud) ateist əhkamına baxmayaraq, psixologiya sahəsində olan tənqidlərdəki dönüş nöqtəsi, M. Skott Pekin (M. Scott Peck) 1978-ci ildə nəşr olunan “the road less traveled” (“daha az seçilən yol”) adlı kitabıdır. Buna görə də, Qlin (Glynn) 1997-ci ildə nəşr olunmuş kitabında "son iki on il ərzində, çox uzun müddətdir ki, hakim olan müasir sekulyar dünyagörüşünün təməllərini sarsıdan yeni dəlillər"dən bəhs edir.
Şübhəsiz ki, ateist dünyagörüşünün sarsılması, yerinə başqa bir “dünya görüşü”nün hakim olması deməkdir ki, bu da, Allah inancıdır. Dünya, 1970-ci illərin sonlarından (və ya hicri 14-ci əsrin əvvəllərindən) etibarən “din əxlaqının yüksəlişi”nə şahid olur. Bu da, digər ictimai proseslər kimi, bir gündə deyil, uzun zaman kəsiyində baş verdiyi üçün, hər kəs bunu görməyə bilər. Halbuki hadisələri bir qədər diqqətlə qiymətləndirənlər dünyanın ideoloji sahədə böyük dönüş nöqtəsində olduğunu görürlər.
“Sekulyar tarixçilər” bu fakta da öz ağıllarınca bir izah gətirməyə çalışacaqlar. Lakin onlar, Allahın varlığı mövzusunda xeyli yanıldıqları kimi, tarixin gedişatı mövzusunda da xeyli yanılırlar. Əslində tarix, Allahın müəyyənləşdirdiyi tale əsasında (sünnətullaha) işləyir. Allah bu həqiqəti bizə; "...Sən Allahın qayda-qanununa heç bir əvəz tapa bilməzsən, Allahın qayda-qanununda heç bir dəyişiklik də tapa bilməzsən (Fatir surəsi, 43) ayəsiylə çatdırır. Dolayısilə tarixin bir məqsədi var. Tarix, Allahın əmr etdiyi şəkildə işləyər. Allahın qanunu isə, nurunun tamamlanmasıdır:
Onlar ağızları ilə Allahın nurunu söndürmək istəyirlər. Allah isə buna yol verməz, kafirlərin xoşuna gəlməsə də, O, Öz nurunu tamamlayar. (Tövbə surəsi, 32)
Bu ayənin bir izahı da budur: Allah vəhy etdiyi ilahi dinlərlə insanlara nurunu endirmişdir. Kafirlərsə, bu nuru ağızlarıyla, yəni sözləri, təlqinləri, təbliğatları və fəlsəfələriylə söndürmək istəyirlər. Lakin Allah sonunda Öz nurunu tamamlayacaq, yəni din əxlaqını dünyaya hakim edəcək.
Nəticə
Yaşadığımız dövr, mühüm bir dövrdür. Əsrlərdir ki, insanlara “ağlın və elmin yolu” kimi göstərilmək istənilən ateizmin böyük ağılsızlıq və cəhalət olduğu açıqca ortaya çıxır. Elmi vasitə kimi işlətmək istəyən materialist fəlsəfə, bilavasitə elm tərəfindən çürüdülür. Ateizmdən xilas olan dünya, Allaha və dinə yönələcək. Bununla birlikdə "'hansı din"' sualı gündəmə gələcəkdir ki, bu da insanların, Allahın icazəsiylə, İslama yönəlməsiylə nəticələnəcək. Sonrakı hissələrdə araşdıracağımız kimi, bu proses artıq çoxdan başlamışdır.
Şübhəsiz ki, bu dövrdə müsəlmanlara mühüm vəzifələr düşür. Müsəlmanlar; dünyadakı bu böyük fikri dəyişikliyi görən, onu şərh edən, qloballaşmanın vəsilə olduğu fürsət və imkanlardan çox yaxşı istifadə edən, bu yolla həqiqəti ən yaxşı və effektiv şəkildə təmsil edən insanlar olmalıdırlar. Dünyadakı əsil fikir ayrılığının ateizmlə iman arasında olduğunu bilməlidirlər. Dünyada Qərb-Şərq qarşıdurması yoxdur. Həm Qərbdə, həm də Şərqdə, Allaha iman edən və Ona asi olanlar vardır. Bundan ötrü də, səmimi iman sahibi xristianlar (və iman sahibi yəhudilər) müsəlmanların müttəfiqidirlər. Əsas ayrılıq; müsəlmanlarla Kitab əhli arasında deyil, müsəlmanlar və Kitab əhli ilə, ateistlər, bütpərəstlər, dinsizlər arasındadır. Şübhəsiz ki, bunlara da düşmən kimi deyil, xilas edilməli olan qafillər kimi baxılmalıdır.
Necə ki, din əxlaqından xəbərsiz olan bir çox qafil insanın imanla şərəflənəcəyi “ateizmdən sonrakı dövr” dövr, sürətlə yaxınlaşır.
Əvvəlki başlıqda, insanların ateizmdən xilas olub, dinə yönəlməyə başladığını və “hansı din” axtarışında olduğunu çatdırdıq. Son zamanlarda İslamı qəbul edənlərin sayında görülən artım, bu sualın doğru cavabının tapılmağa başladığını göstərir. Dünyada İslama olan maraq hər keçən gün artır və Quranı oxuyub Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in həyatını araşdıran bir çox insan özünə din olaraq İslamı seçir. Bununla yanaşı, İslamı yaşamağa hələ başlamasa da, Quran əxlaqından çox təsirlənən və insanlar üçün ən uyğun həyat tərzinin Quranda bildirilən həyat tərzi olduğunu dilə gətirən bir çox insan var.
Bundan otuz-qırx il əvvəl insanların böyük hissəsi İslam barədə demək olar ki, heç bir məlumat sahibi olmadığı halda, bu gün İslam, dünyanın hər yerində barəsindı ən çox danışılan, haqqında ən çox proqram hazırlanılan, yazı yazılan, araşdırma aparılan dinə çevrilmişdir. Şübhəsiz ki, bunun cəmiyyətlərin İslamı öyrənməsində böyük töhfəsi var. Bir tərəfdən bu proqramları, yazıları, araşdırmaları, hesabatları hazırlayanlar İslam haqqında təfərrüatlı məlumata sahib olmaqla yanaşı, digər tərəfdən də, bu məlumatın çatdırıldığı kütlələr də, bəlkə həyatlarında ilk dəfə İslamla əlaqədar geniş məlumat toplama imkanı qazanırlar. Beləliklə də, məlumatsızlıq və ya yanlış məlumatlandırmadan ötrü İslamdan uzaq qalmış insanlar da dəstə-dəstə İslama yönəlir.
Bu yönəlişin ən diqqət çəkdiyi ölkələrdən biri, Amerika Birləşmiş Ştatlarıdır. Məlum olduğu kimi ABŞ, dini dəyərlər əsasında qurulmuş bir dövlətdir. Amerikalıların, ölkələrindən bəhs edərkən əhəmiyyətlə vurğuladıqları mövzulardan biri də, istənilən din mənsubunun bu torpaqlarda rahatlıq və əmin-amanlıq içində bir yerdə yaşaya biləcəyidir. Bu vəziyyət ABŞ-a köç edən müsəlmanların dinlərini yaşamaq və dinlərindən bəhs etmək üçün, rahat mühit tapmalarını və saylarının gündən-günə artmasını təmin etmişdir. Buna baxmayaraq, illər boyu müsəlmanlar sayca az, iqtisadi və siyasi cəhətdən də zəif mövqedə qalmışdırlar.
Lakin son on ildə iqtisadi, siyasi və ictimai sahədə qarşılaşılan çətinliklər bir-bir aradan qalxmağa başladı. Bir çox ştatda mövcud məscidlər dolub daşdığı üçün, bir çox yeni məscid inşa edildi. İslami təhsil verən yüzlərlə məktəb açıldı və bu məktəblər tələbləri ödəyə bilmək üçün, tutumlarını artırdılar. Bir çox böyük şirkət, öz iş yerlərində işləyən müsəlmanlar üçün məscidlər açdı, müxtəlif banklar İslami qanunlar əsasında fəaliyyət göstərən bölmələr yaratmağa başladı, bir çox dövlət təşkilatında yuxarı vəzifələrə müsəlmanlar götürülməyə başlandı.
Eynilə son illər, müsəlmanların ABŞ siyasətində ilk dəfə bu qədər təsir oynadığı bir dövr yaşandı. Prezident Klintonun (Clinton) dövründə Hillari Klintonun (Hillary Clinton) Ağ Evdə bayram qəbulu ənənəsini başlatmasıyla ilk dəfə rəsmi olaraq müsəlmanları qonaq qəbul edən ABŞ rəhbərliyi, 2001-ci ildə də prezident Corc Buşun (George Bush) iftar dəvətiylə ilk dəfə müsəlmanları iftar yeməyində qonaq qəbul etdi. Başda ABŞ prezidenti və nazirləri olmaqla dövlət rəhbərləri öz çıxışlarında tez-tez Qurandan ayələr gətirməyə, İslamı tərifləməyə, müsəlman təşkilatların liderləriylə birbaşa əlaqələr yaratmağa, məscidləri ziyarət etməyə başladılar. ABŞ konqresi və senatında bu il ilk dəfə, İncil və Tövratla birlikdə Qurandan ayələr oxundu.
ABŞ-ın tanınmış jurnallarından olan “the christianity today” jurnalı isə, “are christians ready for muslims?” (“xristianlar müsəlmanlar üçün hazırdırmı?”) başlığıyla dərc etdiyi xəbərdə, İslamın ABŞ-dakı yüksəlişinə belə yer verirdi:
2015-ci ildə İslamın yəhudiliyi ötərək ABŞ-ın ikinci ən böyük dini olacağı təxmin edilir. Bəzi təxminlərə görə isə, bu çoxdan baş verdi belə. Qərbə köç edən müsəlmanlar Qərbin mədəni və dini dəyərlərində bəzi dəyişikliklərə səbəb oldular. Detroitdə bir xəstəxana müsəlman xəstələrinə Quran payladı, Denver Beynəlxalq Aerodromunda müsəlmanların ibadət edə bilməsi üçün bir məscid açıldı, ABŞ senatı açılış mərasimi üçün müsəlman bir din xadimi dəvət etdi, ordu müsəlman din xadimlərini vəzifəyə götürdü, Ağ Ev (eynilə milad məktubları kimi) Ramazan Bayramı üçün təbrik məktubları göndərməyə başladı, Vaşinqtondakı Səudiyyə Ərəbistanı səfirliyi hər ay həbsxanalara 100 Quran paylayır və məhkumlarla görüşməsi üçün imamlar göndərir. İra Rifkinin “religion news service”də bildirdiyi xəbərə görə isə (30 noyabr 1999-cu il), konqresdə işləyən müsəlmanlar hər həftə müntəzəm şəkildə ibadətlərini yerinə yetirirlər.
Şübhəsiz ki, bunlar olduqca diqqətçəkici hadislərdi və bir çox sosioloq və tədqiqatçının diqqət mərkəzinə çevrildi. Bu mövzuda müəyyən şeylər müəyyənləşdirən mühüm adlardan biri Pluralism Project (plüralizm proyekti) adlandırdığı proyektiylə tanınan prof. Diana Ek (Dianne Eck) idi (Eck bu proyektiylə Klinton hökuməti tərəfindən xüsusi sülh mükafatına layiq görüldü). Ek (Eck), “a new religious America” (yeni bir dindar Amerika) adlı kitabında İslamın sürətli yüksəlişiylə əlaqədar müəyyənləşdirdiyi məlumatları belə nəql edirdi:
Müsəlmanlar gün keçdikcə ABŞ cəmiyyətində daha sıx və nəzərəçarpan hala gəlirlər. Xalqa xitab edilən çıxışlarda əvvəllər yalnız, “kilsələr və sinaqoqlar”dan bəhs edildiyi halda, bu gün “kilsələr, sinaqoqlar və məscidlər” deyilir. Müsəlmanlar üçün müqəddəs olan Ramazan ayı indi artıq ictimaiyyətin də diqqətini çəkir və Dallas Morning News, Minneapolis Star Tribune kimi qəzetlərin köşələrinə daşınır. Günün sonunda yeyilən və iftar adlandırılan yeməklər isə, artıq hər kəs tərəfindən bilinir. 1990-cı illərin sonlarından etibarən konqresdə, Pentaqonda və Xarici İşlər Nazirliyində çalışan müsəlmanlar tərəfindən iftar yeməkləri verilməyə başlandı. 1996-cı ildə ilk dəfə, Ağ Ev Ramazan ayının sonunda qeyd olunan Ramazan Bayramı üçün müsəlmanları qonaq qəbul etdi. Bu ənənə bu gün də davam edir. Eyni il ABŞ donanması, Norfolk dəniz bazasında, ilk dəfə müsəlman bir din xadimini vəzifə başına gətirdi. Leytenant Noel’in imamlığı altında bu bazada hər cümə günü 50 dənizçi birlikdə cümə namazı qılır. Bütün bunlar bizə ABŞ-ın din həyatında yeni bir dövrün başladığını göstərir.
Diana Ekin (Dianne Eck) də üzərində dayandığı kimi, bu hadisələr yeni bir dövrün başladığını göstərir. Bu dövr yalnız ABŞ-da deyil, bütün dünyada İslamın sürətlə yayıldığı bir dövr olacaq.
11 sentyabrdan sonra yaşanan hadisələr
Amerika xalqının İslama olan marağı 2001-ci ilin son rübündə yüksək həddə çatdı. Şübhəsiz ki, bunda 11 sentyabrda Dünya Ticarət Mərkəzinə edilən hücumların mühüm təsiri var. Terrorun ideoloji təməlini araşdırmaq və müəyyənləşdirmək üçün, başladılan bir çox fəaliyyət, insanların İslam dinini araşdırmalarını və İslamın tolerant, ədalət, mərhəmət və sevgini əmr etdiyini, bir sülh dini olduğunu öyrənmələrini təmin etdi. Beləliklə də, İslam, bir anda dünya gündəminin təməl mövzularından birinə çevrildi. Dünyanın qabaqcıl dövlət adamları, siyasət alimləri, tədqiqatçılar və mütəfəkkirlər İslamı doğru tanımaq lazım olduğu üzərində dayandı, İslamdakı razılaşma və tolerantlığı vurğulayan ismarıclar verdi. Hücumdan dərhal sonra Quran ən çox satılan kitaba çevrildi. Amerika xalqı İslam və İslam tarixi barədə ən doğru məlumatı əldə edə bilmək üçün, müsəlman təşkilatlara müraciət etdi. Bu müraciətlər nəticəsində, The Middle East Media Research Institute’dan (Yaxın Şərq Media Tədqiqat İnstitutundan) verilən məlumatlara görə, 11 sentyabr tarixindən sonra təkcə ABŞ-da 34 min insan din dəyişdirib müsəlman oldu.
Harvard Tibb Fakültəsindən dr. Valid A. Fatihi (Walid A. Fatihi) isə Misirdə buraxılan “Əl-Ahram” jurnalında dərc olunan bir məqaləsində, hücum hadisəsini ilk eşitdiyi vaxt, illərdir ki, ABŞ-da İslamı tanıtmaq üçün gördükləri işlərin bu hücumdan sonra 50 il geriyə gedəcəyini düşündüyünü, lakin belə bir düşüncəyə qapılmasının nə qədər yanlış olduğunu qısa müddət ərzində anladığını qeyd edir və sözünə belə davam edirdi:
15 sentyabr günü, Boston İslam Cəmiyyətinin dəvəti əsasında, Bostonlu senatorlara İslamı tanıtmaq üçün xüsusi olaraq keçirilən bir yığıncaqda iştirak etmək üçün, yoldaşım və uşaqlarımla birlikdə Bostonun ən böyük kilsəsinə getdik. 1000 nəfərdən artıq insan vardı... Boston bələdiyyə başçısı yığıncağa yoldaşı və uşaqlarıyla birlikdə gəlmişdi.... Daha sonra mənim Boston İslam Cəmiyyəti adından bir çıxış oldu. Çıxışımın sonunda ərəb və ingilis dillərində Qurandan ayələr oxudum. Çıxışda dinləyicilərdən biri yanıma yaxınlaşdı və “ərəbcə bilmirəm, lakin söylədiklərinizin Allahın sözləri olduğundan əminəm” dedi... Ertəsi gün Boston İslam Cəmiyyəti, Kembric İslam Mərkəzində ictimai yığıncaq keçirdi. 100 nəfərdən artıq insanın gələcəyini gözləmirdik, lakin yanılmışdıq. Yığıncağa aralarında təlimçilərin, din xadimlərinin, ətraf kilsələrdə vəz verən rahiblərin də olduğu 1000 nəfərdən artıq insan gəlmişdi... Yığıncaqdan sonra sual atəşinə tutulduq. Hər kəs İslamı və İslami qanunları öyrənməyə can atırdı... Həmin gün Harvard Universitetinin tələbələri və təhsil işçilərindən ibarət olan 300 nəfərlik bir qrup mərkəzimizi ziyarət etdi. Aralarında Vyananın ABŞ-dakı səfiri də vardı. Gələnlərə İslamdan, bəzi hallarda İslamın mediada necə yanlış tanıdıldığından danışdıq və Qurandan ayələr oxuduq. Dinləyicilər çox təsirləndilər və bir çoxu bundan sonra qeyri-müsəlmanlar üçün keçirdiyimiz və İslamdan bəhs etdiyimiz yığıncaqlara müntəzəm şəkildə gəlmək istədiklərini söylədi... 21 sentyabr günü Massaçusets ştatının qubernatorunun keçirdiyi bir yığıncağa gəldik, bu yığıncaqda Amerika xalqını məlumatlandırmaq və irqçi düşüncələrin qarşısını almaq üçün, məktəblərin tədris planına İslamı tanıdan dərslər əlavə olunması müzakirə olundu. Bunlar yalnız son günlərdə Bostonda yaşanan hadisələrə dair bir iki nümunədir. 11 sentyabr hadisələrindən sonrakı ilk günlərdə düşündüyümüz kimi, fəaliyyətlərimiz 50 il geriləmədi. Tam əksinə 11 gündə 11 ildir ki, qət edə bilmədiyimiz məsafəni qət etdik. Bu gün bu sətirləri yazarkən, Allahın icazəsiylə, bir neçə il ərzində İslamın ABŞ-a və bütün dünyaya yayılacağından, yüz faiz əminəm, üstəlik, bu proses keçmişdəkinə görə olduqca sürətli olacaq. Çünki bu gün insanlar artıq, “İslam nədir?” sualını verirlər.
Prof. Diana Ek (Dianne Eck) isə 11 sentyabr hadisələrindən bir həftə sonra çıxış etdiyi bir televiziya proqramında, 11 sentyabrın nələri dəyişdirdiyini belə nəql edirdi:
Bir çoxumuz hələ bunu (müsbət dəyişiklikləri) görə bilmirik. Əgər belə deməyimiz düzgündürsə, məncə bu hadisənin ən mühüm hədiyyələrindən biri, ötən həftənin heç gözləmədiyimiz şəkildə dinlər arasındakı dialoqu anlamağımızı təmin etməsi oldu. Məsələn, prezident Buşu (Buch) Massaçusets xiyabanındakı bir məsciddə, bir qrup müsəlmanla birlikdə, Amerikalı müsəlmanlara xitab edərkən görmək çox mühüm hadisə idi.
11 sentyabrdan sonra İslama göstərilən marağın artması, ABŞ mətbuatının da diqqətini çəkmiş və bir çox qəzet və televiziya xəbərində bu mövzu öz əksini tapmışdı. Bu mövzunu ələ alanlardan biri də, “the Los Angeles times” idi. “expressions of support surprising muslims” (dəstək ifadələri müsəlmanları təəccübləndirir) başlığıyla dərc olunan xəbərdə, 11 sentyabrın ən gözlənilməz təsirlərindən birinin Amerikalıların İslamı araşdırmağa başlamaları olduğu ifadə edilir və hətta bu marağın müsəlmanları belə təəccübləndirəcək qədər böyük olduğu bildirilirdi:
Bir çox Amerikalı, bəlkə həyatlarında ilk dəfə olaraq, dünyanın ən qədim mədəniyyətlərindən və ən böyük dinlərindən biri olan İslamı araşdırır. Kitab evlərindəki Quran qalmadı. Universitetlərdə Yaxın Şərq və İslam dini mövzularından bəhs edən dərslərə ayrılan yer tamamilə doldu. Yaxın Şərq mütəxəssisləri mütəmadi surətdə televiziya proqramlarına dəvət edilir və küçələrdə ulduzlar kimi qarşılanırlar. Eləcə də, bir çox Yaxın Şərq insanı, müsəlman olub-olmamasından asılı olmayaraq, qonşular, iş yoldaşları və əcnəbilər tərəfindən mütəmadi şəkildə sual atəşinə tutulurlar. Cənubi Kaliforniya İslam Mərkəzinin rəhbəri Mahmud Abdel-Baset (Mahmoud Abdel-Baset) çox böyük diqqət gördüklərini söyləyir. Hücumlardan etibarən Los-Ancelesdə yerləşən mərkəz, ziyarətçi axınına məruz qalmışdır. Ziyarətçilər arasında, qubernator Qrey Devis (Gray Davis), Los-Anceles bölgə şərifi Li Baka (Lee Baca) və Los-Anceles bələdiyyə başçısı Ceyms K. Han (James K. Hahn) da var. Yaxın Şərq mövzusunda mütəxəssisləşən professor Riçard Qrayr Dekmejian (Richard Hrair Dekmejian) isə, İslam haqqında məlumat toplamaq üçün, duyulan bu istəyin Amerika xalqının əskik dini məlumatından və 11 sentyabrın yaratdığı təsirdən qaynaqlandığını söyləyir.
Bu gün Amerikada 11 sentyabrla birlikdə artan maraq, böyüyərək davam edir. Sonrakı səhifələrdə İslamın ABŞ-dakı yüksəlişinə birlikdə şahidlik olacağıq. Bütün bunları araşdırarkən mütləq yadda saxlanılmalı olan əsas həqiqəti isə, təkrar xatırladaq: Haqq dinin insanlar arasında yayılacağı Allahın iman edənlərə olan müjdəsi və vədidir. Yaşadığımız hadisələrin də bizə göstərdiyi kimi, Allahın icazəsiylə, bu vədin gerçəkləşməsi çox yaxındır. Bundan ötrü də, yaşadığımız dövr olduqca əhəmiyyətli olub, insanların böyük dəyişikliklərə şahid olacağı bir dövrdür. İman edənlərə düşən məsuliyyət isə, bu dövrün dəyərini bilmək və insanların haqq dinə yönəlməyə başladığı bu günlərdə, onlara İslam haqqında ən doğru və ən gözəl məlumatı təqdim etmək, axtardıqları şeyləri ən qaneedici şəkildə cavablandırmaq və İslamı ən gözəl şəkildə təmsil etmək üçün, səy göstərməkdir. Aşağıdakı ayədə də bildirildiyi kimi bu, Allahın möminlərə əmr etdiyi mühüm bir öhdəçilikdir:
İnsanları Rəbbinin yoluna hikmətlə, gözəl öyüd-nəsihətlə dəvət et və onlarla ən gözəl tərzdə mübahisə et. Şübhəsiz ki, Rəbbin azğınlığa düşənləri də, doğru yolda olanları da yaxşı tanıyır. (Nəhl surəsi, 125)
ABŞ-dakı müsəlmanlar
Aparılan araşdırmalar bu gün ABŞ-da orta hesabla 6-7 milyon müsəlman olduğunu göstərir. Bu da müsəlmanların sayının bəzi xristian məzhəblərinin ardıcıllarının sayından daha çox, yəhudilərin sayı ilə də bərabər olduğunu göstərir. 2000-ci ildə ABŞ-ın qabaqcıl universitetləri və İslami təşkilatları tərəfindən aparılan bir araşdırma isə, müsəlmanların sayının sürətlə artdığını və İslamın ABŞ-da gün keçdikcə gücləndiyini göstərir.
Mosque study project (məscid tədqiqat layihəsi) adı altında aparılan bu araşdırmanın əsas mövzusunu ABŞ-dakı məscidlər təşkil edir. Çünki məscidlər ABŞ-dakı müsəlman cəmiyyətlə əlaqədar görüləcək statistik işlərdə olduqca mühüm yer tutur. ABŞ-da məscidlər yalnız bir ibadət yeri deyil, eyni zamanda müsəlmanların bir yerə toplandıqları, söhbət etdikləri, İslamı yaymaq üçün mədəni fəaliyyətlər apardıqları məkanlardır. Hər məscid mütləq, İslamı tanıtmaq və yaymaq üçün mətbuatla əlaqə yaratmaq, bölgəsindəki siyasətçilərlə görüşmək və məktəbləri ziyarət etmək kimi fəaliyyətlər göstərir. Bundan ötrü də, məscidlər üzərində aparılan bir fəaliyyət ABŞ-dakı müsəlmanların vəziyyəti barədə aydınlaşdırıcı və doğru məlumat toplamağın mühüm vasitələrindən biridir.
Bu araşdırmaya görə, Amerika daxilində 1209 məscid var və bu məscidlərin böyük hissəsi son zamanlarda tikilmişdir. ABŞ-dakı mövcud məscidlərin 30%-nin inşası 90-cı illərdə başlanmışdır, 32%-i isə 80-ci illərdə inşa edilmişdir. Başqa bir statistik məlumat vermək lazımdırsa, 1994-cü ildə ABŞ-dakı ümumi məscid sayı 962 olmuşdur, 2000-ci ildə isə, bu göstərici 25% artmışdır.
Bu məlumatlar müsəlmanların sayındakı artımla, təbii paralellik göstərir. Məsələn, 1994-cü ildə aparılan araşdırmalara görə, ibadət üçün məscidlərə gələn müsəlman sayı 500 min olduğu halda, bu rəqəm 2000-ci ildə iki milyona yüksəlmişdir. Bu da 300% artım deməkdir. Üstəlik, bu göstəricinin mühüm hissəsini sonradan İslamı qəbul edənlər meydana gətirir. Yenə eyni araşdırma məscidlərə gələnlərin orta hesabla 30%-nin sonradan İslamı seçənlər olduğunu göstərir. Bu məlumatlara görə ABŞ-da ildə orta hesabla 20 min insan İslamı qəbul edir.
Yuxarıda verilən bu rəqəmlər 11 sentyabr hücumlarından əvvəl açıqlanan bir araşdırmanın nəticəsidir və bu araşdırma nəticəsi 2000-ci ilin məlumatlarıdır. 2001-ci ildə xüsusilə də, sentyabr ayından sonra isə, bu göstəricilər qat-qat artmışdır.
İslamın ABŞ-dakı bu sürətli yüksəlişi, Amerika ordusunun internet saytında yayımlanan “Islam his growing en America” (İslam Amerikada böyüyür) başlıqlı xəbərdə belə qeyd olunur:
Müsəlmanlar, İslam dininə inanan insanlar, Birləşmiş Ştatlarda hər yerdə qarşınıza çıxa bilər. Sizin həkiminiz və ya taksi sürücünüz ola bilərlər. Restoranlarda sizə yemək gətirə bilər və ya hüquq məsləhətçiniz ola bilərlər. Həmçinin sayları getdikcə artaraq, sizinlə eyni məqamda, eyni mövqedə və hətta eyni döyüş təyyarəsində ola bilərlər. İslam Amerika Birləşmiş Ştatlarında ən sürətlə yüksələn dindir.
“Nyu-York Tayms” qəzetində dərc olunan “Islam attracts converts by the thousands” (minlərlə insan İslama qayıdır) başlıqlı xəbərdə isə, sonradan müsəlman olanlarla aparılan müsahibələrə yer verilmiş və İslamın ABŞ-da sürətlə yüksəlməsi belə qiymətləndirilmişdir:
6 milyon mənsubuyla İslam, Birləşmiş Ştatlarda miqrantların, doğum göstəricisinin və İslamı seçənlərin sayının artması sayəsində ən sürətlə yüksələn din kimi adlandırılır. Mövzunun mütəxəssisləri tərəfindən ildə təxminən 25 min insanın İslama üz tutduğu təxmini edilir. Bəzi mütəxəssislər isə, bu göstəricinin 11 sentyabr hadisələrindən sonra dörd qat daha artdığını söyləyir.
Məşhur ABC News xəbər kanalında yayımlanan, “Islam: Rising tide en America” (İslam: Amerikada yüksələn axın) başlıqlı xəbərdə isə, sosioloqların, 15 il ərzində ABŞ-dakı müsəlmanların sayının yəhudilərin sayını keçəcəyi barədəki proqnozu nəql olunur.
İslamın gün keçdikcə güclənməsi ABŞ-da yaşayan müsəlmanların zaman keçdikcə daha yaxşı imkanlara sahib olmalarını da təmin etdi. Bu böyümə və inkişafın ən diqqət çəkdiyi yerlərdən biri isə, Miçiqan ştatının Dearborn şəhəri oldu. The Detroit News qəzeti xüsusilə Dearborndakı İslami irəliləyişi mövzu götürdüyü xəbərində, şəhərdə sayı getdikcə artan məscidlərə toxunmuşdu. Lakin xəbərə görə burada İslamın güclənməsinin tək göstəricisi məscidlərin artması deyildi. Restoranlarda, alış-veriş mərkəzlərində və xəstəxanalarda da müsəlmanların sayının artmasının təsirləri görülürdü. İlk dəfə Miçiqanda bir McDonald's restoranında İslami şəriət əsasında kəsilmiş ətdən hazırlanılan yeməklər satılmağa başlandı. Dearbornun mühüm süpermarketleri də halal ət satışını başlatmış, Oakwood xəstəxanası isə müsəlman xəstələri üçün xüsusi yemək xidmətləri təşkil etmişdi. Həmçinin Ramazan ayı müddətində xəstəxanadakı kafeteriyanın xidmət saatları da müsəlmanlara uyğun şəkildə nizamlanmışdı.
Eynilə Dearborn kimi, Çikaqo da müsəlmanların sürətlə gücləndikləri bölgələrdən biridir. Üstəlik, Çikaqodakı müsəlman cəmiyyəti təhsil və rifah səviyyəsinin yüksəkliyi ilə də diqqət çəkir. 90-cı illərdə aparılmış bir araşdırma nəticəsi, müsəlman cəmiyyətin 16%-nin həkim, 33%-nin mühəndis, 44%-nin doktorantura məzunu, 84%-nin ən azı universitet və yalnız 2%-nin isə, orta məktəblərdən məzun olduğunu göstərmişdir. Həmçinin müsəlmanların Çikaqoya verdikləri müxtəlif töhfələr də var. Çikaqonun ən məşhur iki göydələninin (John Hancock Center və Sirs Tauer (Uillis Tauer)) memarı Fazlur Rahman adlı bir müsəlmandır. Demək olar ki, hər xəstəxanada müsəlman bir həkim var. Eynilə mühəndislik və elektronika sahələrində faəliyyət göstərən firmaların tərkibində də ən azı bir müsəlman işləyir.
ABŞ dövlət adamları və siyasətçilərinin İslama olan marağı
ABŞ xalqının İslama göstərdiyi maraq, rəhbərlərinin göstərdiyi maraqla düz mütənasibdir. Çox vaxt dövlət adamlarının və siyasətçilərin İslamı tərifləyən, İslam haqqında doğru məlumat toplamağı təşviq edən ismarıcları xalqın da İslama yönəlməsindı müsbət təsir göstərir.
ABŞ beynəlxalq əlaqələrinin tələbindən ötrü, tez-tez müsəlman ölkələrlə yaxın əlaqələr saxlayır. Bəzən də müxtəlif müsəlman ölkələrlə anlaşmazlıqlar yaşayır. Bundan ötrü də, İslam və müsəlmanlar barədə müxtəlif məlumatlar ABŞ ictimaiyyətində vaxtaşırı müzakirə olunmuşdur. Lakin 11 sentyabr, bu baxımdan ABŞ tarixində dönüş nöqtəsi qəbul edilə bilər. Bu tragik hadisəylə birlikdə İslam, ABŞ-da heç bir dövrdə olmadığı qədər çox müzakirə olunmuş, danışılmış və araşdırılmışdır. Bunda hadisənin böyüklüyü qədər, müsəlmanların zaman keçdikcə ABŞ-da qazandıqları gücün də payı var.
ABŞ-da yaşayan müsəlmanlar ilk dəfə olaraq, 1990-cı illərin əvvəlində Corc Buşun (George Buch) hakimiyyəti dövründə ABŞ siyasətində əhəmiyyət qazanmağa başlamışdırlar. Corc Buşun (George Buch) ardınca prezident seçilən Bill Klintonun (Bill Clinton) dövründə isə, ilk dəfə Ağ Evlə Amerika Müsəlman Cəmiyyəti arasında birbaşa əlaqə yaradılmışdır. Corc Buşun (George Buch) rəhbərliyi isə, indiyə qədərki rəhbərliklər arasında Amerika müsəlmanlarıyla ən yaxın əlaqə saxlamış rəhbərlik olmuşdur. Tanınmış Yaxın Şərq mütəxəssisi Daniel Payps (Daniel Pipes), bu vəziyyəti belə dilə gətirir:
11 sentyabrdan bəri prezident və qrupu, özlərini son yaşanan faciədə İslamın payının olub-olmadığını ictimaiyyətə izah etməyə həsr etdi. İndi İslam, ABŞ dövlət adamlarının, siyasətçilərinin və diplomatlarının haqqında ən çox danışdıqları anlayışa çevrildi.(40)
Daniel Paypsa (Daniel Pipes) görə hər nə qədər hazırkı gündəm yeni də olsa, ABŞ rəhbərliyinin İslama olan marağı yeni deyil. Bu gün verilən açıqlamalar və üzərində dayanılan məsələlər, ötən on il müddətində müəyyənləşdirilmiş bir siyasətin məhsuludur. Həmçinin bu siyasətin dörd əsas nöqtəsi var: "Mədəniyyətlər qarşıdurması deyə bir şey yoxdur. Terror İslami deyildir. İslam, Amerika dəyərləri və həyat tərziylə ziddiyyət təşkil etməz. Amerikalılar İslamı sevməyi öyrənməlidir".(41)
Paypsın (Pipes) ümumi şəkildə qeyd etdiyi bu yanaşma tərzi, Ağ Evin İslama olan dünyagörüşünü göstərməsi baxımından çox əhəmiyyətlidir. Görüldüyü kimi, bu siyasət İslama qarşı mənfi bir dünyagörüşü ehtiva etmədiyi kimi, ABŞ xalqıyla İslamı daha da bir-birinə yaxınlaşdıracaq səviyyədədir. Bu, dünya tarixində mühüm dəyişikliklərə səbəb ola biləcək, cəmiyyətlərin strukturunu və cəmiyyətlər arası əlaqələri kökündən dəyişdirə biləcək bir yanaşma tərzidir.
ABŞ rəhbərliyi: "İslamda terror yoxdur"
Bəzi şərhçilər ABŞ-ın bu siyasətinin bəzi gizli məqsədlər daşıdığını və yalnız İslam aləminə öz tərəfinə çəkə bilmək üçün, işlədilən saxta bir üsul olduğunu iddia edəcəklər. Əlbəttə ki, bu dünyagörüşündə də düzgünlük payı ola bilər, həmçinin ABŞ öz milli mənfəətləri üçün belə bir siyasəti seçir. Lakin açıq bir həqiqət daha var; səbəbi hər nə olursa olsun, bu siyasət İslamın daha çox insan tərəfindən öyrənilməsində və Qərb dünyasında İslam haqqında yaranmış yanlış qənaətin ortadan qaldırılmasında mühüm vasitə olacaq. Necə ki, bunun əlamətləri indidən görülməyə başlanmışdır.
Hər şeydən əvvəl Samuel Hantinqtonun (Samuel Huntington) 1993-cü ildə ortaya atdığı, Qərb və İslam dünyası arasında gedən bir qarşıdurmanı ifadə edən “mədəniyyətlər qarşıdurması” müddəası ABŞ rəhbərliyi tərəfindən heç vaxt qəbul edilməmişdir. Bu mühüm bir addımdır. Hantinqtonun (Huntington) iddiasına ən başından sədd çəkən Ağ Ev, sonradan bəzi müsəlmanlarla özünü üz-üzə gətirən bir çox hadisədə, göstərilən reaksiyanın heç vaxt İslam aləminə və ya İslami dəyərlərə yönəlmiş olmadığını da əhəmiyyətlə vurğulamışdır.
Özünü müsəlman adlandıran, lakin İslam əxlaqını qətiyyən yaşamayan bəzi ətrafların təcavüzkar münasibətləri qarşısında ABŞ əsla İslamı hədəf almamış, tam əksinə İslamda əsla terror yer olmadığını vurğulamışdır. Bu, Klinton (Clinton) və Buş (Buch) dövrlərində eynilə davam etmişdir. Məsələn, Klinton (Clinton) 1994-cü ildə etdiyi İndoneziya səfərində, İslamla terror arasında əsla əlaqə yaradılmamalı olduğunu belə bildirmişdir:
Yaxın Şərq qaynaqlı terror təşkilatlarıyla problemlərimiz olduğu aydın məsələdir. Lakin bu qətiyyən İslam, din və mədəniyyətlə əlaqəli bir şey deyildir.(42)
Klintonun dövründə Xarici İşlər Nazirliyi tərəfindən terrorla mübarizə mövzusunda hazırlanan bir hesabatda isə, ABŞ-ın İslamla terroru bir-birindən qəti şəkildə ayırdığı belə bildirilir:
Bəzi müsəlmanlar, ABŞ-ın bəzi vaxtlarda İslamla terror arasında əlaqə yaratdığını düşürlər. ABŞ hökumətinin siyasəti bu deyildir. İslamla Qərb arasında hər hansı qarşıdurma yoxdur. Əhalisinin böyük hissəsini müsəlmanların təşkil etdiyi bəzi ölkələrlə siyasi fikir ayrılıqlarımız olsa da, amerikalılar və müsəlmanlar sülh, ədalət, iqtisadi təhlükəsizlik və yaxşı rəhbərlik kimi təməl mövzularda ortaq dəyərlərə sahibdirlər. Terror, İslam da daxil olmaqla, heç bir dində yoxdur. Müsəlman olduqlarını iddia edən bir neçə radikalın işlədikləri vəhşilikdən yalnız həmin bu radikallar məsuldur.(43)
Eyni fikir dövlət qurumunda işləyən müxtəlif adlar tərəfindən də, bir neçə dəfə dilə gətirilmişdir. Xarici İşlər Nazirliyinin nümayəndəsi Con Bayerli (John Beryle) isə Daşkənddə etdiyi bir çıxışında ABŞ hökumətinin İslama olan dünyagörüşünü belə dilə gətirmişdir:
Birləşmiş Ştatlar terrorla mübarizə aparır və radikalizmi kəskin şəkildə rədd edir, lakin biz İslama dərin hörmət bəsləyirik. Bu fərqləndirməni xüsusilə ifadə etmə ehtiyacı duyuram, çünki bir çox insan hər ikisini də eyni mənada qiymətləndirmək kimi bir səhvə yol verir. Bəziləri Birləşmiş Ştatların İslama qarşı olduğunu və soyuq müharibədən sonra mədəniyyətlər qarşıdurması yaşanacağını güman edir. Bəziləri isə, (bura mənim ölkəmdə yaşayan insanlar da daxildir), terrorun müəyyən mənada İslamla əlaqəsi olduğunu düşünürlər. Hamısı yanılır. Anlamağınızı istədiyim fərqləndirmə budur: Birləşmiş Ştatlar terrora əl atan istənilən qrupa qarşıdır. Lakin Birləşmiş Ştatlar heç bir dinə qarşı deyildir. Biz dostlarımızı düşmənlərimizdən inanclarına görə deyil, işlərinə görə fərqləndirərik. Amerikalılar İslamın dünyanın ən böyük dinlərindən biri olduğunu görürlər. İslam bütün qitələrə yayılmışdır. Biz Qərblilər, İslamın bizim mədəniyyətimizə təsir edən və onu zənginləşdirən tarixi mədəniyyət olduğunu anlayırıq. İslam İspaniyanın fəthiylə birlikdə bizə həm tolerantlıq ənənəsini öyrətmiş, həm də elmi, incəsənət və mədəni sahədə zənginlik bəxş etmişdir.
Sözlərinə Qurandan Bəqərə surəsinin 62-ci ayəsini və Maidə surəsinin 69-cu ayəsini oxuyaraq davam edən Bayerli (Beryle), sözlərini belə tamamlamışdır:
...Habelə yəhudi, sabii və xristianlardan Allaha və Axirət gününə iman gətirib yaxşı iş görənlərin heç bir qorxusu yoxdur və onlar kədərlənməyəcəklər. (Maidə surəsi, 69). Bunlar tolerantlıq ifadələridir. İslamın təməlində tolerantlıq olduğunu göstərən, İslamın tolerantlıq üçün təməl vasitə olduğunu bildirən və İslamda qətiyyən radikalizmə yer olmadığını sübut edən sözlərdir. Görəsən son bir neçə on il ərzində dünyanın başqa yerlərində də, ABŞ-da olduğu qədər çox sayda insan İslama qayıdırmı. Birləşmiş Ştatlarda İslam getdikcə yayılır, daha yaxşı tanınır və daha təsirli hala gəlir. Beş ildir ki, Ramazan Bayramı Ağ Evdə də qeyd olunur. Bənzər bir ənənə bir neçə il əvvəl Pentaqonda da başlandı və bu il ilk dəfə, Amerika ordusunda müsəlman din xadimləri vəzifəyə gəldilər. Xarici İşlər Naziri Madlen Olbrayt (Madeleine Albright) bu il ikinci dəfə nazirlikdə iftar yeməyi verir. Bənzər hadisələr bütün Amerika daxilində yaşanır və Amerikalı müsəlmanlar gün keçdikcə Amerika mozaikasının mühüm və hörmətli hissəsinə çevrilirlər. Həmçinin Qurandan bir ayə gətirərək sözlərimi tamamlamaq istəyirəm, Bəqərə surəsi 256-cı ayə; “dində məcburiyyət yoxdur”.(44)
ABŞ rəhbərliyinin bu ifadəsi 11 sentyabr hadisələrindən sonra da dəyişməmişdir. Hücumlardan bir neçə gün sonra Vaşinqtondakı İslam Mərkəzini ziyarət edən prezident Buş (Buch) çıxışı boyunca İslamın adının terrorla bir yerdə çəkilə bilməyəcəyini, çünki İslamın sülh dini olduğunu vurğulamışdır:
Terrorun İslamda yeri yoxdur. İslam belə bir din deyil. İslam sülh dinidir. Bu terroristlər sülhü təmsil etmirlər. Onlar döyüşü və pisliyi təmsil edirlər. İslamı düşündüyümüz zaman, dünya daxilində bir milyard insanın tabe olduğu bir dini düşünürük. Bu din milyonlara insanı qane edir və onlara rahatlıq bəxş edir. Eyni zamanda bütün irqlərin mənsublarının birlikdə qardaş kimi yaşamasını təmin edir. Amerikada da vətəndaşlarımız arasında milyonlarla müsəlman var və onların bu ölkəyə böyük töhfələri olur. Bu ölkədə müsəlman həkimlər, vəkillər, hüquq professorları, ordu mənsubları, sərmayəçilər, dükan sahibləri, analar və atalar var. Eləcə də, bunlar hörmətə layiqdirlər.(45)
Bu və bənzəri sözlər 11 sentyabrdan bəri yüksək vəzifəli şəxslər tərəfindən dəfələrlə təkrarlandı. Məsələn, Ağ Evin mətbuat spikeri Ari Fleyşer (Ari Fleischer) özünə verilən; bu hücumların İslam və xristianlıq arasında bir mədəniyyət qarşıdurmasına səbəb olub-olmayacağına dair suala belə cavab vermişdi: "Bu hücumun İslamla heç bir əlaqəsi yoxdur. Bu hücum İslamın yanlış şərh olunmasıdır".(46)
ABŞ dövlət adamları İslamı tərifləyir
ABŞ dövlət adamlarının İslamla terror arasında hər hansı əlaqə olmadığından xəbərdar olmaları, İslamın necə bir din olduğunu tanımalarının bir nəticəsidir. Bu kəslər İslamı tanıdıqca normal olaraq İslama heyran qalır və bu duyğularını danışıqlarında tez-tez dilə gətirirlər. Bu, xüsusilə son üç rəhbərlik dövründə diqqətçəkici hal almışdır. Beləliklə də, soyuq müharibədən sonra bəzi nəzəriyyəçilər tərəfindən ortaya atılan; “ABŞ-ın yeni hədəfi İslam olacaq” iddiası da qüvvəsini itirmişdir.
Lakin burada əhəmiyyətlə vurğulanmalı olan bir xüsus var: ABŞ-ın milli maraqları istiqamətində, müsəlman aləminə istiqamətli aldığı bəzi siyasi qərarlar, beynəlxalq siyasət və strategiyalar əsasında tədqiq edilməli, bu qərarlarla Amerika rəhbərlərinin və xalqının İslama duyduqları maraq qarışdırılmamalıdır. Mövzunun bu kitabda ələ alınan istiqaməti, ABŞ dövlət adamlarının və xalqının son illərdə İslama yaxınlaşmaları, İslamın ABŞ-da davamlı gündəmdə olan bir mövzuya çevrilməsi və bunların bir nəticəsi olaraq ABŞ-da İslamın sürətlə yüksəlməsidir. Şübhəsiz ki, bu, çox qeyri-adi və tarixi bir hadisədir. Həmçinin bu baxımdan düşünüldükdə bütün müsəlmanların şövqünü, sevincini və həyəcanını artıracaq bir haldır.
Daha əvvəl də ifadə etdiyimiz kimi, Amerikalı müsəlmanlarla rəhbərlik arasındakı yaxınlaşma, 90-cı illərdə başlamış və Klinton (Clinton) dövründə intensivlik qazanmışdır. Çıxışlarında İslamı və Quran əxlaqını tərifləməyə başlayan Klinton (Clinton), ilk dəfə olaraq İslam bayramlarında Ağ Evə dəvətlər təşkil etmişdir. Amerikanın yüksək vəzifədə olan idarəçilərinin müsəlmanlar üçün iftar yeməkləri təşkil etməsi, ilk dəfə Klinton (Clinton) dövrünə təsadüf etmiş və sonradan ənənəyə çevrilmişdir. Klintonun (Clinton) İslam əxlaqından bəhs edərkən əhəmiyyətlə vurğuladığı mövzulardan biri, İslamın əxlaqi dəyərlərinin Qərbin əxlaqi dəyərləriylə uyğunluq təşkil etməsidir. "Ailəyə, cəmiyyətə, imana və yaxşılığa olan bağlılıq kimi (İslami) dəyərlər, Qərbin ideallarıyla uyğunluq içindədir"(47) sözləriylə bu mövzudakı düşüncələrini bildirən Klinton (Clinton), digər bir çıxışında isə, bunları söyləmişdir:
Amerikada İslamı məmnuniyyətlə qarşılayırıq. İnsanlara, ailə anlayışına dəyər verməyi, mərhəmətli olmağı və özünə hakim olmağı öyrədən dəyərləriylə, İslam, ölkəmizi zənginləşdirir.(48)
Digər bir çıxışında isə, Klinton (Clinton) Amerika üçün İslamın olduqca qiymətli olduğunu bu sözləriylə izah etmişdir:
Amerika, ailəyə bağlılıq, ehtiyac sahiblərinə mərhəmət göstərilmısi, fərqlərə hörmət göstərilməsi kimi İslami dəyərlərlə daha da güclənir.(49)
Ağ Evdə müsəlmanları qəbul etmə ənənəsini başladan Hillari Klinton (Hillary Clinton) isə, müsəlmanlara etdiyi bayram dəvəti vaxtı, İslamın heyran qaldığı yönlərini belə ifadə edirdi:
Ailə və cəmiyyət sevgisi, qarşılıqlı hörmət, təhsilə dəyər verilməsi və hamısından əhəmiyyətlisi də, sülh içində yaşamaq üçün göstərilən səy... Bu dəyərlər həm fərdlər kimi, bizləri, həm də millət olaraq Birləşmiş Ştatları gücləndirən dəyərlərdir.(50)
Dövrün Xarici İşlər Naziri Madlen Olbrayt (Madeleine Albright) isə, “State Magazine” jurnalında dərc olunan “learning more about Islam” (“İslam haqqında daha çox öyrənmək”) başlıqlı yazısında çox mühüm bir xüsusa işarə etmiş və Amerika xalqının İslamı öyrənməli olduğunu bildirmişdir.(51) Olbraytın (Albright) mövzuya verdiyi əhəmiyyət, nazirliyin səlahiyyətli şəxslərinin bu mövzuda xüsusi işlər görmələrini təmin etmişdir. Nazirlik tərəfindən hazırlanılan bir hesabatda, xalqın İslam barədə şüurlandırılmasında hansı vasitələrdən istifadə ediləcəyi isə, belə bildirilmişdir: "...Təhsil, fərdlər arası məlumat mübadiləsi, kütləvi informasiya vasitələrinin bu mövzuda məlumatlandırıcı xəbərlər yayımlaması və film sənayesinin də mənzərəni doğru şəkildə xalqa çatdırması".(52)
Amerika rəhbərliyinin İslamın xalqa doğru öyrədilməli olduğu istiqamətindəki fikri olduqca əhəmiyyətlidir. Kitabın sonrakı səhifələrində də görəcəyiniz kimi, xüsusilə 11 sentyabrdan sonra bu proses sürətləndirilmiş, qəzetlər, televiziyalar və digər kütləvi informasiya vasitələrində İslamı tanıdan xəbərlər, proqramlar və tədqiqatlar yer almışdır.
Prezident Buşun (Buch) müsəlmanlarla yaxınlaşması isə, seçki kampaniyası dövründə başlamışdır. Özünün də dindar olduğu bilinən Corc Buş (George Buch), kampaniyası müddətində Amerikalı müsəlmanların böyük hissəsindən dəstək almışdır. Bundan ötrü də, müsəlman cəmiyyətlərlə həmişə dialoq içində olmuşdur. 11 sentyabr hücumu isə, Buşun (Buch) müsəlmanlara duyduğu bu yaxınlığı daha tez-tez vurgulamasına, vətəndaşlarına İslamı doğru anlayıb müsəlmanlarla yaxşı əlaqələr qurmaları barədə tez-tez nəsihətlər verməsinə vəsilə olmuşdur. Buşun (Buch) İslamı tərifləyən çıxışlarından biri belədir:
İslam Quranda bildirildiyi kimi, tək bir Allaha ibadət etməyi əmr edən müqəddəs dindir. İnsanlara sədəqənin, mərhəmətin və sülhün əhəmiyyətini öyrədir. Sayları milyonlara çatan müsəlmanlarla, İslam, bu gün Amerikada ən sürətli böyüyən dinlərdən biridir... Quranda belə buyurulur: "Yaxşı əməl üzünüzü şərqə və qərbə tərəf çevirməyiniz deyildir. Yaxşı əməl Allaha iman etməkdir".(53)
Amerika rəhbərliyinin iftar dəvətləri
Amerika rəhbərliyi ilə Amerikalı müsəlmanlar arasındakı yaxınlaşmanı göstərən digər mühüm hadisələrdən biri də, son illərdə Amerika rəhbərliyi tərəfindən ənənəyə çevrilən iftar dəvətləridir. Bu dəvətlərin hər biri müsəlmanlarla Amerika rəhbərliyi arasında mühüm dialoq fürsəti olmuşdur. Müsəlmanların Ağ Evdə qonaq qəbul olunması ənənəsi, ilk dəfə Klinton dövründə, Hillari Klintonun (Hillary Clinton) başçılığı altında, İslam bayramları vəsiləsi ilə başlamış və müsəlmanlar bayram təbriki üçün Ağ Evə qəbul edilmişdirlər. 2001-ci ildə isə, müsəlmanlar ilk dəfə bir Amerika prezidenti tərəfindən təşkil edilən iftar yeməyi üçün, Ağ Evə qonaq edilmişdirlər.
Amerika xarici işlər nazirliyində, xarici işlər nazirinin iştirakıyla təşkil edilən iftar dəvətləri isə, daha əvvəl də ifadə etdiyimiz kimi, Madlen Olbrayt (Madeleine Albright) dövründə başladılmışdır. Müsəlmanlarla Amerika xalqı arasındakı əlaqənin inkişaf etdirilməsi üzərində dayanan və bunun üçün müxtəlif layihələrə dəstək verən Olbrayt (Albright), verdiyi iftar dəvətlərinin də bu baxımdan çox əhəmiyyətli olduğunu tez-tez vurğulamışdır. 2000-ci ilin Ramazan ayında verdiyi ikinci iftar dəvətində Madlen Olbrayt (Madeleine Albright) bu fəaliyyətlərindən belə danışmışdır:
Sizləri Xarici İşlər Nazirliyində qonaq qəbul etməkdən böyük məmnunluq hissi duyuram. Bir çoxunuzun da bildiyi kimi, ilk dəfə ötən il bir iftar yeməyində burada bir yerə toplanmışdıq və ümid edirəm ki, bu illərlə davam edən bir ənənəyə çevrilər. Ramazan ayı və oruc, müsəlmanlara Allahın varlığını və Məhəmməd peyğəmbər (s.ə.v)-in mesajının gücünü bir daha xatırladır... Ötən ildən sonra Xarici İşlər Nazirliyinin “Amerikada İslam” adlı bir internet saytını xidmətə verdiyini söyləməkdən qürur duyuram. Bu saytın məqsədi, İslamın Amerikanın gündəlik həyatında təsirli bir müsbət gücə çevrildiyinin və Amerikalı müsəlmanların təhlükəsizlik, iqtisadiyyat və vətənimizin azadlığı kimi mövzularda gün keçdikcə daha böyük rol oynamağa başladıqlarının xalqımız tərəfindən öyrənilməsini təmin etməkdir... Eynilə müsəlman qruplarla başladığımız fərdi və beynəlxalq proqramlar da mühüm əhəmiyyət daşıyır. Bu təşəbbüslər, seçilən müsəlmanların ölkəmizə gəlib fikir mübadiləsi aparmalarını şirnikləndirəcək... Eləcə də, gənc Amerikalı müsəlmanların Nazirliyimizin fəaliyyətlərinə qoşulub, qabiliyyətlərindən bizə də fayda vermələrini təkidlə təşviq edirik... Bununla yanaşı, Xarici İşlər Nazirliyində və digər dövlət dairələrində işçilərin İslami qanunları və ənənələri öyrənmələri üçün, xüsusi təhsil proqramları hazırlayırıq. Ötən bir iki il ərzində, doğru cavabı tapa bilmək üçün, mühüm təşəbbüslər etdik. Bir dialoqu başlatdıq və genişlətdik. Lakin hələ də ediləsi çox şey var. Amerikalı müsəlmanların, Amerika siyasətini yönləndirənlərlə əlaqə yaratmaları mühüm əhəmiyyət daşıyır. Üstəlik, onlar, bu siyasəti müəyyənləşdirən insanlara çevrilməlidirlər.(54)
Göründüyü kimi ABŞ Xarici İşlər Nazirliyi, müsəlman cəmiyyəti ilə Amerika xalqı və rəhbərliyi arasında bir növ körpü vəzifəsi yerinə yetirmiş və İslama göstərilən marağın artmasında qabaqcıl rol oynamışdır. Bu çıxış İslamın Amerikada nə qədər təsirli mövqeyə gəldiyini göstərməsi baxımından da diqqətçəkicidir. Bundan on il əvvəl Amerikalı müsəlmanlar, içlərinə qapalı ictimai həyat yaşadıqları, eləcə də, gündəlik həyatlarında bir çox çətinliklə üzləşdikləri halda, indi artıq Amerikanın Xarici İşlər Naziri tərəfindən Amerika siyasətini istiqamətləndirən insanlara olmağa dəvət edilirlər.
Olbrayt (Albright) dövründə başladılan iftar dəvətləri, özündən sonra yerinə keçən Kolin Pauel (Colin Powell) tərəfindən da davam etdirilmişdir. 29 noyabr 2001-ci ildə Nazirlikdə verilən iftar yeməyində qısa çıxış edən Pauel (Powell), əsasən bu məsələlər üzərində dayanmışdır:
Ramazan ayı müsəlmanların dua edib oruc tutduqları bir aydır. Bu il eyni zamanda bütün amerikalıların da dərin düşüncələrə getdikləri bir dövr oldu. 11 sentyabr faciəsinin üstündən hələ üç aydan qısa bir vaxt keçdi və hamımız həyatımıza bir daha nəzər yetirir və ailəmizə, cəmiyyətimizə və inanclarımıza olan bağlılığımızı bir daha gücləndiririk. Əslində bu il Ramazan ayı, müsəlman olmayan bir çox amerikalının da bu zamanın həyatlarındakı mühüm proses olduğunu gördükləri bir dövr oldu. Lakin hələ də bəzi dairələrin ağıllarında İslamla əlaqədar suallar var və bu vəziyyət müsəlmanların, müsəlman olmayanlara bizlərə, bir çox şey izah edə biləcəkləri bir fürsətdir. Ümid edirəm ki, hamınız ölkə səviyyəsində, müsəlman olmayanlara dininizi daha çox öyrətmək, sizdən nəsə bir şey öyrənmək istəyən bizə köməkçi olmaq üçün bunu bir fürsət kimi görərsiniz. Eyni masa ətrafında əyləşdiyim insanlardan xristian və yəhudi olanlarla necə əlaqə yaratdığınızı, onlara hamımızı rəhmət sahibi Allahın yaratdığını və bir-birimizi sevməyimizin Allahın bizə bir əmri olduğunu bildirdiyinizi göstərən gözəl xatirələr dinlədim. Masa başında ayrı-seçkilik barədə danışdığımız mövzulardan çox təsirləndim. Bu mənə dərindən təsir etdi, çünki mən də bir azlıq mənsubuyam. Keçmişimi əsla unutmayacağam... həmçinin bu axşam burada danışdığımız mövzulara həmişə həssas yanaşacağam.(55)
Müsəlmanlara verdiyi iftar yeməkləriylə diqqət çəkən digər bir orqan da Müdafiə Nazirliyidir. Müdafiə Nazirliyində rəsmi şəkildə iftar dəvətləri verilməsi ənənəsi 1998-ci ildə başlamışdır. Ümumiyyətlə Müdafiə Nazirinin köməkçisi tərəfindən təşkil edilən bu iftarlara, Nazirlikdə və Amerika ordusunda vəzifə yerinə yetirən müsəlmanlar gəlir. 1999-cu ildə təşkil edilən iftar yeməyində dövrün Müdafiə Nazirinin köməkçisi Con Hamre (John Hamre) bunları söyləmişdi:
Bu gecə bura dəvət edildiyim üçün qürur duyuram. Bundan bir il əvvəl, burada, yəni Müdafiə Nazirliyində bir iftar yeməyində daha bir yerə toplanmışdıq. Məni ikinci dəfə belə yığıncağa dəvət etməyiniz, məni şərəfləndirdi. Sizə minnətdaram. Keçən il də söylədiyim kimi, Lüter (Luther) məzhəbinə bağlıyam və müsəlman deyiləm, bundan ötrü də, bu gecənin sizin üçün nə ifadə etdiyini tam mənasıyla qavramamağım mümkün ehtimaldır. Lakin sizin üçün nə qədər əhəmiyyətli olduğunu anlayıram, çünki mən də dindaram. Bütün gün ərzində özünüzü Allaha həsr etməyinizin və həmişə Allahı zikr etməyimizin nə qədər böyük hiss olduğunu anlayıram... Mən konstitusiyamızdakı dəyərlərin bütün dinlərin ortaq dəyərlərini müdafiə etdiyinə inanıram. Konstitusiyada müsəlmanların əleyhinə olan heç bir söz yoxdur. Əslində bu ideal (fərqli dinlərdən və millətlərdən olan hər kəsin ABŞ-da bir yerdə yaşaya biləcəyi) Quranda da var: “Ey insanlar! Biz sizi kişi və qadından yaratdıq. Sonra bir-birinizi tanıyasınız deyə, sizi xalqlara və qəbilələrə ayırdıq. Şübhəsiz ki, Allah yanında ən üstün olanınız, (irq və ya nəsil cəhətdən üstün olanınız deyil) Ondan ən çox qorxanınızdır. Həqiqətən, Allah Biləndir, Xəbərdardır” (Hucurat surəsi, 13).(56)
Hamrenin çıxışı, həm özünün də dindar olduğunu vurğulaması, həm müsəlmanlara qarşı göstərdiyi yaxınlıq və sevgi, həm də çıxışında Qurandan ayə gətirməsi baxımından çox diqqətçəkicidir. Müdafiə Nazirliyi tərəfindən verilən iftar dəvətinin üçüncüsü ötən il, yəni 30 noyabr 2001-ci ildə Müdafiə Nazirinin köməkçisi Pol Vulfoviçin (Paul Wolfowitz) iştirakıyla təşkil edilmişdir. Vulfoviç (Wolfowitz) çıxışında İndoneziyada səfir olduğu vaxt öyrəndiyi, "salamun aleykum" sözüylə başlamış və bunları dilə gətirmişdir:
İmanlı müsəlmanlar ibadət etmək və Allaha yönəlmək üçün, hər dəfə bir yerə toplandıqları vaxt, imanları bir daha güclənər və əsrlər boyu İslamın bəşəriyyətə qazandırdığı böyük dəyərləri xatırlayarlar. Hz. Məhəmməd oruc tutan bir insana yemək yedirənin Allah qatında böyük savab qazanacağını söyləmişdir. Bu gün bu comərdlik duyğularıyla burada toplandığımız üçün, qazandığımız savablardan zövq alırıq. Bu hisslərimizi digərləriylə bölüşdüyümüz üçün şükür edirik.(57)
Ağ Evdə isə ilk dəfə Hillari Klinton (Hillary Clinton) 1996-cı ildə Ramazan bayramından ötrü müsəlmanları qonaq qəbul etmiş və hər dəvətdə müsəlmanlara mühüm mesajlar vermişdir. Ramazan ayının müsəlmanlar üçün nə ifadə etdiyini işçilər arasında olan Huma Abedin adlı müsəlman qadından bilavasitə müşahidə edərək öyrəndiyini söyləyən cənab Klinton (Clinton), müsəlmanlarla qurulacaq dialoqa xüsusi əhəmiyyət verdiyini tez-tez dilə gətirmişdir. Hətta 1999-cu ildəki qəbul vaxtı, bunun üçün dua etdiyini də söyləmişdir:
Müsəlmanların tez-tez etdiyini öyrəndiyim bu duanı mən də edirəm: "Sən bizə yol göstərmədikcə biz heç bir çətinliyin öhdəsindən gələ bilmərik. Allahım çətinlikləri öhdəsindən yalnız sənin köməyinlə gələ bilərik". Allahın köməyi və ölkəmizdə və dünyada milyonlarla insanın fəaliyyətləri, cəsarətləri və ümidləriylə daha etibarlı, rahat və sülh dolu bir gələcək yarada biləcəyimizə inanıram.(58)
Hillari Klinton (Hillary Clinton) tərəfindən başladılan bu ənənəni, Ağ Evdəki son ilində rəhbər Bill Klinton (Bill Clinton) davam etdirmiş və Ramazan bayramında müsəlmanları o qəbul etmişdi. Quran ayələri oxunaraq başlanan yığıncaqda, Bill Klinton (Bill Clinton) da çıxışında Qurandan ayələr gətirmiş və tez-tez İslama göstərdiyi marağı dilə gətirmişdi:
İmamın Qurandan oxuduğu hissədə, Allahın insanları bir-birləriylə vuruşmaları üçün deyil, tanış olmaları üçün fərqli irqlər halında yaratdığı bildirilirdi. Məncə bu çox təsiredicidir. Tövratda insanların əcnəbilərdən üz döndərməmələri, bunu edənlərin Allahın qanunlarını pozduğu bildirilir. İncildə isə, insanlara, qonşularına yaxşı davranmaları söylənilir. Lakin Quranda Allahın millətləri və irqləri bir-birlərini tanımaları, düşüncələrini bölüşmələri üçün yaratmış olduğunun bildirilməsi məncə möhtəşəm bir şeydir... Bunu söyləməyimə icazə verin, məncə dünyanın İslamdan öyrənəcəyi olduqca bir çox şey var. Dünyada hər dörd insandan biri müsəlmandır. Amerikalılar universitetlərdə və yuxarı siniflərdə İslamı öyrənirlər. Mənim də qızım yuxarı sinif şagirdi olarkən, İslam tarixi dərsini keçmiş və Quranın xeyli hissəsini oxumuşdur. Hətta məktəbdən gəldikdən sonra bizi də bu mövzu barədə məlumatlandırır və bizə suallar verirdi. Sizdən bir daha bu ölkə insanlarının sizin dininizi, ibadətlərinizi, ənənələrinizi daha yaxşı anlamaları üçün özünüzü, dininizin dəyərlərini və bəşəriyyətə verdiyi töhfələri onlara anlatmağınızı xahiş edirəm. Quranda insanlara, özlərinə necə davranılmasını istəyirlərsə başqalarına da o cür davranmalı olduqları bildirilmişdir. Özümüz üçün arzulamadığımız bir şeyi başqaları üçün də arzulamamağımız və sülh üçün səy göstərməyimiz də həmçinin...(59)
Prezident Buşun (Buch) dövründə isə, bu günə qədər heç yaşanmayan bir şey yaşandı və ABŞ tarixində ilk dəfə olaraq prezident tərəfindən bir iftar dəvəti təşkil olundu. Buşun (Buch) təşkil etdiyi iftar yeməyində, müsəlman ölkələrin səfirləri və müsəlman təşkilatların rəhbərləri iştirak etdi. Prezidentin dəvətdə etdiyi çıxış yenə, İslamı tərifləyən, fərqli inancları dialoq və uzlaşmaya dəvət edən mahiyyətdə idi:
Ramazan ayı iman edən müsəlmanların dua edib oruc tutduqları bir aydır. Bu gecə Allahın böyüklüyünü və bizə sülh içində yaşayıb qonşularımıza kömək etməyimizi əmr etdiyini bir daha xatırlayırıq. Bütün dünya bu dindən (İslam) və müvəffəqiyyətlərindən faydalanmağa davam edir. Ramazan ayı və önümüzdəki tətil dövrü, fərqli dinlərə mənsub insanların bir-birlərindən bir şeylər öyrənməsi üçün, yaxşı fürsət olacaq. Həmçinin daha çox öyrəndikcə, nə qədər çox ortaq nöqtəmiz və inancımız olduğunu görəcəyik. Biz ailələrimizə dəyər verir, uşaqlarımızı sevir və qoruyuruq. Allahın ədalətinə güvənir və insanların əxlaqi məsuliyyətləri olduğuna inanırıq. Həmçinin gələcəkdən hamımız sülh gözləyirik. Ortaq olan çox istiqamətimiz və bir-birimizdən öyrənəcəyimiz çox şeyimiz var.(60)
Bütün bu iftar yeməkləri və bu yeməklərdə edilən bəyanlar, müsəlmanlarla Amerika rəhbərliyi arasındakı əlaqə baxımından olduqca əhəmiyyətlidir və müsəlmanların Amerika cəmiyyəti və mədəniyyəti üzərində fəallıq qazanmağa başladığının bir göstəricisidir. Amerikanın müsəlmanlarla əlaqəsi bu dəvətlər və müxtəlif görüşlərlə məhdudlaşmır. Müsəlmanlar artıq Amerikanın ayrılmaz bir parçasına çevrilmişdir və ictimai həyatın istənilən sahəsində fəal şəkildə iştirak edirlər. Bunun ən mənalı nümunələrindən birini də, Amerika ordusunda vəzifə yerinə yetirən müsəlmanlar meydana gətirir.
Amerika ordusundakı müsəlmanlar
Amerika ordusu, müsəlmanların gün keçdikcə artdığı və mövcudluqlarını qəbul etdirdikləri təşkilatlardan biridir. 1990-cı illərin əvvəlində 2500 müsəlmanın vəzifə yerinə yetirdiyi Amerika ordusunda, bu gün təxminən 15-20 min müsəlmanın vəzifə yerinə yetirdiyi bilinir.(61) Bu göstəricinin sürətlə artmasına təsir göstərən iki faktordan biri, Amerika daxilində də müsəlman əhalinin sayında müşhaidə olunan artımdır. Digər faktor isə, Amerika ordusunun müsəlman ölkələrdə vəzifə yerinə yetirən qruplarında olan əsgərlərin bu vəzifələri vaxtı, İslamdan təsirlənərək din dəyişdirmələridir. Bu göstəricinin fasiləsiz artması orduda vəzifə yerinə yetirən müsəlmanların ibadətlərini rahatlıqla yerinə yetirə bilmələri üçün, özlərinə müxtəlif imkanlar verilməsini təmin etmişdir. Bunlardan ilki, 1993-cü ildə bir müsəlman din xadiminin, müsəlman əsgərlərə dini mövzularda köməkçi olması üçün, ordu tərəfindən vəzifələndirilməsi olmuşdur. Bu, ordudakı müsəlmanların varlığının rəsmi şəkildə tanındığının mühüm bir göstəricisidir. Amerika ordusu əsgərlərindən polkovnik Herman Kayzer (Herman Keizer) 1994-cü ildə etdiyi bir çıxışda bu həqiqəti belə dilə gətirmişdir: "Bu, son on il ərzində müsəlmanların silahlı qüvvələrdə sayının getdikcə artığını göstərir və Amerika cəmiyyətində müsəlmanların sayının artmasının normal əks olunmasıdır... Hal-hazırda İslam Amerikada ən sürətli yüksələn dindir".(62)
Bu hadisəni, müsəlmanlara verilən yeməklər arasından donuz ətinin çıxardılması, cümə günü namaz saatında müsəlman əsgərlərə namazlarını qılmaları üçün icazə verilməsi, həccə getmək istəyən müsəlmanlara asanlıq təmin edilməsi kimi, müsəlman əsgərlərin həyatını asanlaşdıran imkanların təmin edilməsi izləmişdir. Amerika ordusunun müsəlman əsgərlərinə təmin etdiyi bu asanlıqlar, 1998-ci ildə “Vaşinqton Post” qəzetində dərc olunmuş bir xəbərdə belə nəql edilir:
Ramazan ayında müsəlmanlar gün boyu yemək yemir və bir şey içmirlər. Komandirlər də oruc tutan əsgərlərinə, hərdənbir ağır fiziki məşqlər etməmələrinə imkan vermək kimi, lazımi asanlığı təmin etməklə məsuldurlar. Ayrıca oruclarını açsınlar və istəyənlər iftardan sonra kütləvi qılınan namazlara qatıla bilsinlər deyə çevik iş qrafiki tətbiq olunur.(63)
Görüldüyü kimi müsəlmanlara ABŞ Silahlı Qüvvələrində olduqca qayğı göstərilir və ehtiyacları mümkün qədər ödənilməyə çalışılır. Bunun əhəmiyyətli səbəblərindən biri, əlbəttə ki, Amerika xalqının dindar istiqamətidir. Bir çox Amerikalının Allaha olan inancı, xüsusilə İslami dəyərləri öyrəndikdən sonra, müsəlmanlara qarşı hörmətli və tolerant rəftar göstərməsini təmin edir. Bunun gözəl nümunələrindən biri keçmiş Müdafiə Naziri köməkçisi Con Hamrenin (John Hamre) etdiyi bir çıxışda müşahidə olunur:
Güman edirəm ki, müsəlmanlar və xristianlar olaraq, tək bir Allahın hakimiyyəti altında yaşamağın nə demək olduğunu çox yaxşı bilirik... Biz ortaq bir inanca sahibik və qardaşıq. Bəzən insanlar üçün hansı paltarın dəbdə olduğu, ən son model avtomobillərin nələr olduğu kimi maddi anlayışlardan savayı heç bir dəyərin qalmadığı müasir Amerikada, sizin kimi Allah qarşısındakı məsuliyyətlərini yerinə yetirən, zəkat verən, hədiyyə bəxş edən daha geniş dünyagörüşünə sahib insanlarla birlikdə olmaq çox gözəldir. Bu çox gözəl bir şeydir. Siz yanında olmaqdan çox zövq alınacaq insanlarsınız.(64)
ABŞ mediasında İslam
Hal-hazırda media, ictimaiyyətin istiqamətləndirilməsində ən təsirli faktorlardan biridir. Medianın istiqamətləndirməsi nəticəsində cəmiyyət ya bir mövzuya simpatiya duyur və onu mənimsəyir, ya da mövzuya antipatiya duyur və əks fəaliyyətə keçir. Amerika xalqının İslamı öyrənməsində və mənimsəməsində isə, medianın mühüm rolu olmuşdur.
Yaxın keçmişə qədər İslam, Amerika mediasının müəyyən seqmentlərində ümumiyyətlə mənfi təqdimatlarla yer almış, xalqın zehnində İslamın yalnız ərəb cəmiyyətlərinə məxsus bir din olduğu qənaəti yaradılmağa çalışılmış, ərəblər barədə isə, mənfi təəssürat yaradılmışdı. Lakin yanlış məlumatlarla və ön mühakiməli dünyagörüşüylə hazırlanılan bu xəbərlər cəmiyyət üzərində gözlənilənin tam əksi bir təsir oyatmış, ictimaiyyətin İslamdan uzaqlaşması gözlənildiyi halda İslam, Amerikada ən sürətlə böyüyən dinə çevrilmişdir. Bu xəbərlər İslamı və müsəlmanları Amerika xalqının həyatına daxil etmişdir. Beləliklə də, İslamı bilməyən bir çox insan İslamdan xəbərdar olmuş və İslama maraq göstərməyə başlamışdır. Bu, eyni zamanda Allahın: "...Ola bilsin ki, sevmədiyiniz bir şey sizin üçün xeyirli, sevdiyiniz bir şey isə sizin üçün zərərli olsun. Allah bilir, siz isə bunu bilmirsiniz" (Bəqərə surəsi, 216) ayəsinin də bir təcəllisi olmuşdur.
İlk baxışda mənfi kimi qiymətləndirilən İslam əleyhindəki həmin bu media nəşrləri, yanlış məlumat axınının qarşısını alacaq və xalqa doğru məlumat çatdıra biləcək nəşrlərin yayımlanmasında da vasitəçi olmuşdur. Əvvəlki səhifələrdə Amerika rəhbərliyinin İslamla əlaqədar siyasətlərindən birinin də, kütləvi informasiya vasitələrindən istifadə edərək, xalqın İslam barədə doğru məlumatlandırılmasını təmin etmək olduğuna toxunmuşduq. Olbrayt dövründə başlayan bu məlumatlandırma kampaniyasının təməl məqsədi, hərdənbir Amerika mediasında yer alan və İslamı yanlış tanıdan xəbərlərdən ötrü yarana biləcək ictimai gərginliyi ortadan qaldıra bilmək idi. Bununla yanaşı müsəlman əhalisində görülən intensiv artım da medianın diqqətini müsəlmanların üzərinə yönəltməsinə səbəb oldu. Bu iki ünsürün təsiri nəticəsində 90-cı illərin son illərində İslam və müsəlmanlar, Amerika mediasının ən əhəmiyyətli mövzularından birinə çevrildi.
Bu xəbərləri əhəmiyyətli edən bir cəhət də, demək olar ki, hər xəbərdə mütləq müsəlmanların düşüncələrinə, inanclarına yer verilməsi və bu xəbərlərin İslamı insanlara izah edən bir mesaja çevrilməsiydi. Müsəlmanların gündəlik həyatından, dünyaya olan dünyagörüşlərindən bəhs olunduğu bu xəbərlərdə xüsusilə sonradan İslamı qəbul edən insanların fikirlərinə yer verilirdi. Bununla yanaşı, çox vaxt İslam tarixi, İslam inancının təməli, Quranın məzmunu kimi mövzular xüsusi hissə olaraq bu xəbərlərlə birlikdə təqdim edilirdi. Xüsusilə qəzet və televiziyaların internet səhifələrində, İslami saytların ünvanlarına da yer ayrılır, beləliklə də, daha ətraflı məlumat toplamaq istəyənlərə asanlıq təmin edilirdi.
Həmin bu məlumatlandırma prosesi 11 sentyabrdan sonra ictimaiyyətdən gələn tələbin də təsiriylə sürətləndi. Demək olar ki, bütün böyük qəzetlər, İslamda terrorun olub-olmadığı mövzusunu araşdırmaya başladı və bu araşdırmalar, alimlərin, din xadimlərinin, tarixçilərin, politoloqların fikirlərinin də əks olunduğu əhatəli xəbərlər halında xalqa təqdim edildi. Bu araşdırmalar nəticəsində Amerika xalqı bir daha İslamın sülh dini olduğunu gördü və öz inanclarıyla İslam dini arasındakı ortaq cəhətləri öyrəndi. Qəzetlərlə yanaşı, böyük kütlələrin izlədiyi televiziya kanallarında da İslam, barəsində ən çox proqram hazırlanılan mövzuya çevrildi.
Şübhəsiz ki, bu prosesin İslama yönəlişin artmasında mühüm payı olmuşdur. Bir çox insan daha əvvəl İslam barədə yalnız bəzi qulaqdan dolma məlumatlara sahib olduğu halda, bu müddət ərzində öz səyi ilə toplamaqda çətinlik çəkə biləcəyi məlumatları, heç əziyyət çəkmədən toplama imkanı əldə etdi.
Qurani Kərim Amerikada ən çox satılan kitab oldu
Əvvəlki hissələrdə toxunduğumuz kimi, Amerikada İslamın yüksəlişi 11 sentyabr hadisələrindən sonra böyük sürət qazandı. Bunun ən mühüm göstəricilərindən biri isə, hücumlardan sonra uzun müddət bir çox ştatda, Quranın ən çox satılan kitab olmasıdır. Amerikada Qurana olan maraq o qədər artmışdır ki, Quranı ingiliscə nəşr edən nəşriyyat orqanından biri olan məşhur Penguin Books, 11 sentyabrdan sonra 20 min əlavə Quran kitabı çap etdiklərini bildirmişdir.(65)
Qurana olan bu böyük marağı, “people want to know, so Koran his bestseller” (insanlar bilmək istəyirlər, bundan ötrü də, Quran ən çox satan kitabdır) başlıqlı xəbəriylə ələ alan “USA Today” qəzeti isə, 11 sentyabrdan sonra Quran satışlarının beş qat daha artdığını vurğulamışdır.(66) Xəbərdə fikirlərinə müraciət edilən tanınmış teoloq Con Espozito (John Esposito) isə, bu marağı açıqlayarkən mühüm bir nöqtə üzərində dayanmışdır:
Quranı güclü edən xüsuslardan biri budur; bir müsəlman və ya hər hansı bir insan Quranı əlinə alıb hər hansı bir səhifəsini açıb oxuduğu vaxt, həyata dair almalı olduğu mesajı alar.(67)
Bir tərəfdən Quran ən çox satılan kitablar siyahısında birinci yeri tutduğu halda, digər tərəfdən bəzi ştatlarda dövlət məktəblərində bəzi məcburi dərslərdə şagirdlərdən Qurandan ayələr əzbərləmələri tələb olunur. Məsələn, Kaliforniya ştatında, Byrondakı dövlət məktəbində yeddinci sinifə gedən şagirdlərin üç həftə davam edən bir dərs proqramı sayəsində İslam barədə ətraflı məlumat toplamaları planlanmışdır. Buna görə şagirdlərin, Qurandan ayələr əzbərləmələri, İslam tarixini və hz. Məhəmmədin həyatını öyrənmələri, hətta dərs müddətində bir-birlərinə özlərinin seçdikləri müsəlman adlarla xitab etmələri düşünülmüş və bu proqram dərhal qüvvəyə minmişdir. Bununla yanaşı, şagirdlərin müsəlmanların ibadətlərini necə yerinə yetirdiklərini, İslamın şərtlərinin nələr olduğunu öyrənmələri də nəzərə alınmışdır.(68)
Men ştatı da Qurana marağın böyük olduğu ştatlardan biridir. 11 sentyabr hadisələrindən bir neçə gün sonra Quran və İslam tarixi kitablarının satışlarında böyük artım müşahidə olunmuşdur. 22 sentyabr 2001-ci il tarixli “Bangor Daily News” qəzeti Men xalqının İslama olan marağını “Mainers studying tenets of İslam” (Men xalqı İslamın inanclarını öyrənir) başlığıyla elan etmişdir. Xəbərdə yer alan məlumatların bir hissəsi belədir:
Amerikalılar ötən həftə yaşanan hadisəylə mübarizə aparmağa davam edərkən, Men xalqı da müsəlmanların böyük hissəsinin nəyə inandığını öyrənmək üçün, ensiklopediyaları, tarix kitablarını, bioqrafiyaları və Quranı araşdırır. Aşağı Banqorda yerləşən “Gig Weeks” Kitab Evinin səlahiyyətli şəxsi əlindəki tək nüsxə istisna olmaqla, bütün Quran kitablarının satıldığını söyləmilşdir. Bu vaxt naşirlərin bir çox kitabı yenidən çap etməsini təmin edəcək qədər də sifariş aldıqlarını bildirmişdir.(69)
Xəbərin qalan hissəsində Men xalqının İslama olan marağını göstərən başqa məlumatlar da yer almışdır. Məsələn, Banqor Teologiya Məktəbinin şagirdləri, normalda il sonunda keçəcəkləri İslam tarixi dərslərinə dərhal başlamaq istəmiş və bununla da, məktəbin müəllimlərindən olan Dana Soyer (Dana Sawyer) də şagirdlərinə Qurandan və hz. Məhəmmədin həyatından bəhs edən dərslər keçməyə başlamışdır. Soyer, dərslərində şagirdlərinə, bütün müsəlmanları terrorist elan etməyin, bir xristianın işlədiyi cinayətə görə bütün xristianları məsul hesab etməklə eyni olduğunu bildirmişdir.(70) Tanınmış iqtisadçı Ceremi Rifkin (Jeremy Rifkin) isə, “Guardian” qəzetində dərc olunan “dialogue his necessity” (dialoq zəruridir) başlıqlı yazısında, əvvəlcə 11 sentyabr tarixinə qədər İslam barədə bir şeylər oxuyub araşdırma aparmadığı üçün, özündən utandığını söyləmiş, daha sonra da İslamı öyrənmək səyində yalnız olmadığını bildirmişdir:
Bunu söyləməyə utanıram, lakin 11 sentyabrdan əvvəl İslama lazımınca əhəmiyyət verməmişdim. İsrail və onun ərəb qonşuları arasındakı tarixi mübarizə haqqında ümumi məlumatım vardı. Bir də neft mövzsunda Qərblə yaşanılan mübarizəni bilirdim... 5000 Amerikalının ölümünə səbəb olan bu dəhşətamiz hadisədən sonra İslam diqqətimi çəkməyə başladı. O gündən etibarən digərləri kimi mən də, İslamın qanunları, daxili parçalanmaları, gələcək dair bildirdiklərini, xristianlıq və Qərblə bənzərlikləri və fərqləri barədə məlumat toplayıram. Üstəlik, bu işdə tək deyiləm. Nyu-York Taymsda dərc olunan ən çox satılan kitablar siyahısında yer alan 15 kitabın 7-si İslamla əlaqədardır. Quran hal-hazırda ən çox satılan kitabdır. Deyəsən bütün dünya, böyük bir sinfə çevrilmişdir.(71)
İslamın yüksəlişi davam edəcək
Buraya qədər oxuduğumuz məlumatları maddələr halında topladıqda ortaya çox təəccüblü bir mənzərə çıxır: İslam Amerikada getdikcə güclənir və sürətlə yayılır. Üstəlik, kitabın sonrakı hissələrində də görəcəyimiz kimi, bu yüksəliş yalnız Amerikayla məhdudlaşmır və İslam yavaş-yavaş bütün dünyaya yayılır. Bunların hər biri fövqəladə hadisələrdir və Allahın icazəsi ilə, olduqca əhəmiyyətli hadisələrin ilk işarələri mahiyyətindədir. Dolayısilə bu hadisələr iman edənlər üçün, həm gözəl bir müjdə, həm də şövq və həyəcan mənbəyidir.
Allah Quranda haqq dinin mütləq qalib gələcəyini bildirmişdir. Bu ayələrdən biri belədir:
Müşriklərin xoşuna gəlməsə də, İslam dinini bütün dinlərdən üstün etmək məqsədilə Öz Elçisini hidayət və haqq dinlə göndərən Odur. (Saff surəsi, 9)
Bundan ötrü də, bütün bu hadisələr qiymətləndirilərkən bunların Allahın vədi olduğunu unudulmamalıdır. Yaşanılan hadisələrin bu dünyagörüşüylə qiymətləndirilməsi, mövzunun əhəmiyyətinin lazımınca qiymətləndirilməsi baxımından da əhəmiyyətlidir. Əks halda bu hadisələr, həyatın gedişatında yaşanan adi hadisələr kimi düşünüləcək və yalnız bəzi siyasi hadisələrin nəticələri olaraq qiymətləndiriləcək. Halbuki həqiqət olduqca fərqlidir. Əslində yaşanılan hər an Allahın taledə əvvəlcədən müəyyənləşdirdiyi halıyla yaşanılar. Kimin harada hansı şəkildə İslama yönələcəyi, hansı kitab evində nə qədər Quran satılacağı, hansı dövlət adamının nə şəkildə İslamiyyətə maraq göstərməyə başlayacağı və bu marağını nə vaxt, harada və hansı şəkildə ifadə edəcəyi Allahın əvvəlcədən müəyyənləşdirdiyi şəkildə yaşanır.
Əlbəttə ki, Allah ətrafda hər hadisə üçün, müəyyən səbəb yaradır, lakin əslində uyğun görülmüş bir taleyin yaşandığı da unudulmamalıdır. Baş verən həmin bu hadisələr bu şüurla qiymətləndirildikdə, Allahın bizi bu əhəmiyyətli hadisələrin yaşandığı dövrdə yaratmış olmasının şükür edilməli bir nemət olduğu da aydın olar. Çünki yaşanılan hər hadisə, olduqca əhəmiyyətli və böyük hadisələrə vəsilə olur və müsəlmanların əsrlərdir ki, gözlədikləri müqəddəs dövrün yaxınlaşdığını müjdələyir. Bu nemət qarşısında isə, həm sözlü, həm də feli şəkildə şükür edilməlidir. Feli şəkildə ediləcək şükür, Quran əxlaqının dünyaya hakim olmasını sürətləndirmək üçün çalışmaqdır. Bu da bir tərəfdən Quran əxlaqının hakim olmasına mane olmağa çalışan dindənkənar ideologiyalarla fikri mübarizə aparmağı, digər tərəfdən isə, Quran əxlaqını hər fürsətdə insanlara çatdırmaq üçün səy göstərməyi tələb edir.
İslamın dünya daxilində yüksəlişini ələ alarkən üzərində dayanılmalı mühüm bir nöqtə daha var. Bu yüksəlişlə yanaşı hərdənbir müxtəlif ölkələrdə, müxtəlif rəhbərliklər və ətraflar tərəfindən müsəlmanlara yönəlmiş təzyiqlər davam edir, müsəlmanlar müxtəlif sıxıntı və çətinliklərlə qarşılaşırlar. Lakin bu hal, kitabda ələ aldığımız mövzulardan ayrı şəkildə qiymətləndirilməlidir. Yaşanılan təzyiqlər və çətinliklər, İslamın dünya səviyyəsində sürətlə böyüdüyü, İslamiyyətə göstərilən marağın yavaş-yavaş yayıldığı və müsəlmanların sayının gün keçdikcə artdığı həqiqətini görməzlikdən gəlməyə səbəb ola bilməz. Bundan ötrü də, xüsusilə Qərb dünyasında yaşanılan İslama yönəlmə prosesi, yenə Qərb dünyasında bəzi ətraflar tərəfindən İslamiyyətə və müsəlmanlara qarşı göstərilən ön mühakiməli münasibətlərlə və təcavüzkar rəftarlarla qarışdırılmamalı, bu iki yanaşma tərzi, iki ayrı mövzu kimi ələ alınmalıdır.
Eynilə Qərb dünyası da İslamiyyəti qiymətləndirərkən, Quran əxlaqını və bu əxlaqı yaşayan səmimi möminləri müqayisə kimi götürməlidir. Əks halda alınan qərarlar və edilən tətbiqlər dünya sülhünü dəstəkləyəcək, əmin-amanlıq və təhlükəsizliyi təmin edəcək mahiyyətdə olmaqdan savayı, parçalanmaları qızışdıracaq və dialoqu zədələyəcək mahiyyətdə ola bilər. İki mədəniyyət arasında qurulacaq dialoqun təməlini, səmimi olaraq Allaha iman edən və Allahın əmr etdiyi gözəl əxlaqı müdafiə edən vicdan sahibi insanlar meydana gətirəcəklər. Bu dialoqun möhkəmlənməsi, əmin-amanlığa və sülhə qarşı çıxan, qarşıdurmaları, döyüşləri və müharibələri müdafiə edən, zorakılığı təməl götürən hər cür görüş və ideologiyanın yox edilməsi deməkdir. Terror və zorakılığa səbəb olan və dünya sülhünə zərər verən hər cür ünsürlə aparılacaq mübarizənin təməl dayaq nöqtəsi, bu uzlaşma və dialoq olmalı və bu mübarizə fikri zəmində aparılmalıdır. Dünya cəmiyyətlərinə sülh və təhlükəsizlik gətirmək üçün, atılan addımların, səhvən günahsız insanlara zərər verməsinin, müxtəlif məqsədlər üçün istifadə edilməsinin qarşısını almağın ən əhəmiyyətli yolu da bu yanaşma tərzi olacaq.
Bütün dünyada olduğu kimi, Avropada da İslam sürətlə yüksəlir və bu yüksəliş xüsusilə bir neçə ildir ki, daha çox diqqət çəkir. Son illərdə “Avropada İslamın yüksəlişi”, “müsəlmanların Avropadakı mövqeyi”, “Avropa cəmiyyətləri və müsəlmanlar arasındakı dialoq” kimi təməl başlıqlar altında toplana biləcək bir çox tezis, araşdırma və məqalə nəşr olunmuşdur. Alimlər tərəfindən hazırlanılan bu nəşrlərlə yanaşı, media da, İslam və müsəlmanlar mövzusunu olduqca sıx ələ almışdır. Şübhəsiz ki, bu marağın təməlində müsəlmanların sayının getdikcə artması dayanır. Üstəlik, bu artım iddia edildiyi kimi, yalnız müsəlman ölkələrdən Avropaya baş verən köçdən qaynaqlanmır. Əlbəttə ki, bu köçlərin də müsəlman əhalinin artmasında mühüm təsiri var, lakin bir çox tədqiqatçının bu mövzuya yönəlməsindəki əsil səbəb, din dəyişdirib müsəlman olmağı seçənlərin sayındakı artımdır.
Avropa cəmiyyətlərində İslamı seçərək din dəyişdirənlərin getdikcə çoxalmasını maraqla izləyən təşkilatlardan biri, mərkəzi Vatikanda yerləşən katolik kilsəsidir. 1999-cu ilin oktyabr ayında keçirilən Avropa katolik kilsələri yığıncağının təməl gündəm maddəsi yeni minillikdə kilsənin hansı mövqedə olacağını qiymətləndirmək idi. Yığıncaqda iştirak edən demək olar ki, bütün din xadimlərinin əsil üzərində dayandıqları mövzu isə, İslamın Avropadakı sürətli yüksəlişi oldu. Yığıncaqda verilən açıqlamaları səhifələrində əks etdirən “National Catholic Reporter” jurnalının verdiyi xəbərə görə, bəzi radikallar, müsəlmanların Avropada güclənməsinə maneə olmağın tək yolunun İslamiyyətə və müsəlmanlara qarşı tolerant yanaşmaqdan imtina etmək olduğunu ifadə etdiyi halda, daha obyektiv və məntiqli insanlarsa, hər iki dinin də mənsublarının eyni Allaha iman etdiklərindən ötrü bu iki din arasında hər hansı qarşıdurma və ya mübarizənin ola bilməyəcəyini vurğulayıblar. Belə ki, yığıncağın alman dilində keçirilən bir iclasında, Almaniya kardinalı Karl Leman (Karl Lehmann): "İslamda, bir çox xristianın güman etdiyindən olduqca artıq plüralizm var" deyərək, radikalların İslamla əlaqədar ortaya atdıqları iddialarında düzgünlük payı olmadığını söyləmişdir.
Kilsənin yeni minillikdəki yeri müəyyənləşdirilərkən müsəlmanların hansı mövqedə olacağına diqqət yetirilməsi, əslində çox yerində aparılmış qiymətləndirmədir. Çünki BMT-nin 1999-cu ildə apardığı bir araşdırma, Avropada müsəlman əhalinin 1989-1998-ci illər arasında 100%-dən daha böyük sürətlə artdığını göstərmişdir.(77) Bu gün Avropada, 3,2 milyonu Almaniyada, 2 milyonu İngiltərədə, 4-5 milyonu Fransada, digərləri də başda Balkan yarımadası olmaqla, bütün Avropa ərazisinə yayılmış təxminən 13 milyon müsəlman yaşadığı bildirilir.(78) Həmçinin bu rəqəm Avropa əhalisinin 2%-dən artığını təşkil edir.
Avropadakı müsəlmanlarla əlaqədar aparılan araşdırmaların göstərdiyi digər bir reallıq daha var: Bir tərəfdən müsəlmanların sayı artarkən, digər tərəfdən də müsəlmanlar arasında dini şüurlanma da baş verir. Fransız “Le Monde” qəzetinin oktyabr 2001-ci il tarixində keçirdiyi bir anket sorğusu nəticəsinə görə Avropadakı müsəlmanlar, 1994-cü ildə aparılan araşdırmaya görə daha çox namazlarına davam edib daha çox məscidə gedirlər, oruc tutanların sayı da 1994-cü ilə nisbətən olduqca çoxdur. Üstəlik, bu şüurlanma daha çox universitet şagirdləri arasında müşahidə olunur.
“Aktual” jurnalı isə 1999-cu ildə xarici mətbuata isnad edərək hazırlanmış bir xəbərində, Qərbli tədqiqatçıların bundan təxminən 50 il sonra Avropanın İslamın ən əhəmiyyətli yayılma mərkəzlərindən biri olacağını bildirmişdir.
Sosioloji və demoqrafik araşdırmaların göstərdiyi, bu hadisələrlə yanaşı unudulmamalı olan tarixi bir həqiqət daha var. Bu da Avropanın İslamla yeni tanış olmadığı, əslində İslamın Avropanın ayrılmaz bir parçası olduğudur.
Avropa ilə İslam mədəniyyətləri, bir-biriylə yaxın əlaqədə olmuş iki mədəniyyətdir. Əvvəlcə Pireney yarımadasında yaradılmış Əndəlüs dövləti, daha sonra Səlib yürüşləri və Osmanlının Balkan yarımadasını fəth etməsi, Avropa və İslam cəmiyyətləri arasında nizamlı qarşılıqlı təsirə səbəb olmuşdur. Orta əsrlər tarixinə basdırılmış Avropadakı inkişaf və irəliləmə hərəkatlarının əsl liderinin İslamiyyət olduğu bu gün bir çox tarixçi və sosioloq tərəfindən də dilə gətirilir. Tibb, astronomiya, riyaziyyat kimi sahələrdə Avropanın olduqca geri qaldığının bilindiyi dövrlərdə müsəlmanların geniş məlumat xəzinəsinə və inkişaf etmiş imkanlara sahib olduqları bilinir.
Avropalıların, İslamiyyətin həyatlarında mühüm yeri olacağını gördükləri ilk hadisə hz. Ömərin Qüdsü fəth etməsi olmuşdur. Bu hadisə nəticəsində Avropa, ilk dəfə İslamın genişlədiyini və öz sərhədlərinə doğru irəlilədiyini görmüşdür. Bu fəthdən dörd əsr sonra həyata keçiriləcək səlib yürüşlərinin də əsas səbəblərindən biri, Qüdsün müsəlmanlardan geri alına bilməsi olmuşdur. Bu məqsədlə yola çıxan səliblilər, səfərlər vaxtı çox mühüm qazanc təmin etmişdirlər. Müsəlman aləmiylə yaradılan bu təmas, Avropada yeni bir dövrü başladacaq ilk hadisə olmuşdur. Qaranlıq, müharibə və döyüşlərlə dolu, despotizmin hakim olduğu Avropa, müsəlman aləmində çox irəliləmiş bir mədəniyyətlə tanış oldu. Müsəlmanlar tibb, astronomiya, riyaziyyat kimi sahələrdə olduğu qədər ictimai həyatda da olduqca mədəni və firavan həyat tərzi yaşayırdılar. Bununla yanaşı, plüralizm, tolerantlıq, uzlaşma, mərhəmət, fədakarlıq kimi o dövrün Avropasında elə də rast gəlinməyən dəyərlər bütün cəmiyyət tərəfindən dini məsuliyyət duyğusuyla yaşanılan gözəl əxlaq xüsusiyyətləri idi.
Səlib yürüşləri davam edərkən, Avropa cəmiyyətləri müsəlmanlarla, səlib yürüşlərinin aparıldığı torpaqlarla müqayisədə olduqca yaxın bir bölgədə, öz qitələrinin cənubunda birbaşa əlaqədə içindəydilər. Pireney yarımadasının müsəlmanlar tərəfindən fəth edilməsindən sonra bu torpaqlarda yaradılan Əndəlüs dövləti, 15-ci əsrin sonlarına qədər Avropaya böyük mədəni təsir göstərdi. Əndəlüs dövlətinin Avropa üzərindəki təsirini araşdıran bir çox tarixçi, ictimai quruluşu və nail olduğu mədəniyyət səviyyəsi Avropa cəmiyyətlərindən çox irəli olan bu dövlətin, Avropa mədəniyyətinin inkişafında ən əhəmiyyətli faktorlardan biri olduğu mövzusunda həmfikirdir. Tanınmış İspan tarixçisi Blasko İbanyes, müsəlmanların İspaniyada yaratdığı bu mədəniyyəti bu sözlərlə dilə gətirir:
İspaniyada yenilənmə şimaldan deyil, müsəlman fatehlər vasitəsilə cənubdan baş verdi. Bu hadisə fəthdən xeyli kənara çıxan bir mədəniyyət həmləsiydi. Bu sayədə İspaniyada VIII-XV əsrlərdə bütün Orta əsrlər boyu Avropanın məlum olan ən zəngin və ən parlaq mədəniyyəti yaranıb inkişaf etdi. Bu dövrdə şimaldakı xalqların din döyüşləri ucbatından parçalandığı və qana susamış vəhşi (barbar) sürülər halında hərəkət etdiyi bir vaxtda, Əndəlüs cəmiyyəti otuz milyonu keçir və həmin dövr üçün çox böyük olan bu əhali qrupu arasında bütün irqlər və din qrupları ahəng içində hərəkət edir və cəmiyyət çox aktiv nəbz atışı sərgiləyirdi.
İngilis tarixçi Con Uilyam Dreper (John William Draper) isə, Əndəlüs müsəlmanlarının sahib olduqları mədəniyyətdən belə bəhs edir:
700 ildən sonra belə, Londonda tək bir küçə lampası olmadığı bir vaxtda... Sonrakı uzun əsrlər boyu Parisdəki evindən yağışlı bir gündə küçəyə addımını atan bir Parisli ayaq biləklərinə qədər palçığa batdığı halda, aydınlıq və təmiz küçələriylə seçilən Əndəlüs şəhərləri çox qabacıl və inkişaf etmiş görünüş sərgiləyirdi.
1492-ci ildə müsəlmanların əlində qalan son torpaq olan Qranadanın da itirilməsi nəticəsində Əndəlüs dövləti tamamilə süqut etdi. Lakin Avropa bu dəfə də Balkan yaraımadası üzərindən gələn müsəlmanlarla üzbəüz idi. Osmanlı imperatorluğu ardıcıl fəthlər sayəsində Balkan yarımadasında irəliləməyə başlamış və bu vaxt Balkan xalqları da qruplar halında İslama qayıtmışdırlar. Bu qayıdış heç vaxt zorlama və təzyiq yoluyla baş tutmamış, Osmanlının yaşatdığı İslam əxlaqı zaman içində bu əxlaqa şahid olanların öz istəkləriylə İslamiyyəti seçmələrini təmin etmişdir. Osmanlı, Quran əxlaqının tələbi olan ədalət, bərabərlik, tolerantlıq və mərhəmət təməli üzərində qurduğu mədəniyyətiylə 400 il ərzində Balkan yarımadasında qalmışdır. Osmanlının Balkan yarımadasında qurduğu mədəniyyətin izləri bu gün də qalır (bu mövzuya dair əsərlərin böyük hissəsi Bosniya müharibəsi vaxtı serb orduları və milisləri tərəfindən korlanmışdır, lakin bu tarixi həqiqətləri dəyişdirməz). Osmanlının, tolerant, uzlaşma və plüralizm təməli üzərində qurduğu bu mədəniyyət, İslamı Avropanın mühüm parçası halına gətirmişdir. Bu gün də Avropa müsəlmanlarının xeyli böyük hissəsi Balkan yarımadasında yaşayır.
Avropa mədəniyyətinin İslamiyyətdən çox şey öyrəndiyini və iki mədəniyyətin həmişə iç-içə olduğunu dilə gətirənlərdən biri də Uels Şahzadəsi Çarlzdır (Charles). Şahzadə Çarlz (Charles), İslam mədəniyyətinin xüsusiyyətlərini və istər əndəlüslər, istərsə də Balkan yaraımadasındakı Osmanlı təcrübəsinin Avropaya nələr öyrətdiyini belə bildirir:
...Diplomatiya, sərbəst ticarət, açıq sərhəd, elmi-tədqiqat üsulları, antropologiya, moda, alternativ tibb və xəstəxanalar, bütün bunların hamısı bu böyük mədəniyyətdən (Əndəlüs) qalan şeylərdir. Orta əsrlər, İslam bu dövrün şərtlərinə görə çox tolerant idi, yəhudilər və xristianlar inanclarının tələblərini istədikləri kimi yerinə yetirə bilirdilər. Bu istiqamətləriylə müsəlmanlar, xristianların ancaq əsrlər sonra tətbiq edə biləcəkləri bir nümunə meydana gətiridilər. Əsil təəccüb doğuran, İslamın, əvvəlcə İspaniyada daha sonra da, Balkan yarımadasında, nə qədər uzun müddət Avropanın bir parçası olduğunu, yəni bizim böyük yanlışlıqla Qərb mədəniyyəti adlandırdığımız mədəniyyətin üzərində nə qədər böyük təsiri olduğunu görməkdir. İslam, bəşəriyyətin istənilən sahəsində, keçmişimizin və bu günümüzün bir parçasıdır. Müasir Avropanın yaranmasını təmin etmişdir. Bizim tarixi mirasımızdan ayrı bir şey olmayıb, əksinə mirasımızın bir hissəsidir.
Türkiyədə “İslam və Avropa” adlı kitabıyla tanınan İsveç səfiri İnqmar Karlson (Ingmar Karlsson) da Avropada Əndəlüs dövründə xristianlar, müsəlmanlar və yəhudilərin birlikdə və əmin-amanlıq içində yaşadıqlarını və bu modelin nümunə götürülməli olduğunu söyləyənlərdəndir.
Bosniyadakı beynəlxalq gücün ali nümayəndəsi Volfhanq Petriç (Wolfgang Petritsch) də, 20 noyabr 2001-ci ildə “Nyu-York Tayms” qəzetində dərc olunan məqaləsində, terrorizmə qarşı aparılan mübarizənin İslama yönəldilməməli olduğunu vurğulayarkən, İslamın əslində Avropanın bir hissəsi olduğunun unudulmamalı olduğuna diqqət çəkmişdir. “Islam his part of the west too” (İslam da qərbin bir parçasıdır) adlı yazısında Petriç (Petritsch) bu tarixi həqiqəti belə nəql edir: "Biz və o birilər paradiqmasının bir addım gerisinə gedə bilsək, İslamın Avropa mədəniyyətinin bir parçası olduğunu da xatırlaya bilərik". Bu tarixi həqiqətin xatırlanması, mədəniyyətlər arası qarşıdurma müddəasını qızışdıranların yaratmaq istədikləri xaos mühitinin də qarşısını alacaq bir ünsür olacaq. Unudulmamalıdır ki, mədəniyyətlər arasındakı fərqlər bir qarşıdurma ünsürü deyil, qurulacaq dialoq sayəsində əhəmiyyətli bir irəliləmə ünsürü olacaq.
İslamla xristianlıq arasında hər hansı qarşıdurmadan söhbət gedə bilməyəcəyi və İslamla terrorizmin qətiyyən bir-birinə uyğun gəlmədiyi Avropalı liderlərin də əhəmiyyətlə üzərində dayandıqları mövzudur. Eynilə ABŞ-da olduğu kimi, Avropa ölkələrinin bir çoxunda da dövlət adamları və qabaqcıl siyasətçilər, İslamı tərifləyən mesajlar verir və Quran əxlaqına göstərdikləri marağı dilə gətirirlər. Bu siyasətçilərin başında İngiltərənin baş naziri Toni Bler (Tony Blair) gəlir.
Bu günə qədər üç dəfə Quranı oxuduğunu söyləyən Toni Blerin İslama göstərdiyi maraq, Türkiyə mətbuatında ilk dəfə zəkatla əlaqədar sözləriylə əks olundu. Ramazan bayramına görə, müsəlmanları etdiyi dəvətdə: "Bizim cəmiyyətimiz də müsəlmanlığın, bölüşməyi və paylaşmanı əmr edən zəkat anlayışından nümunə götürməlidir. Unudulmamalıdır ki, müasir dünyanın çətin şərtləri ancaq bu çətinliklərin paylaşılmasıyla məğlub edilə bilər" deyən Bler , daha sonrakı açıqlamalarıyla da Quran əxlaqına göstərdiyi heyranlığı tez-tez dilə gətirdi.
29 mart 2000-ci il tarixində tanınmış televiziya kanalı BBC isə, Blerin (Blair) Qurana olan heyranlığını; "Blair: Koran inspired me" (Bler: Quran mənə ilham verdi) başlıqlı xəbəriylə bildirirdi. İslamın çox sülhsevər və gözəl bir din olduğunu, özünə məxsus iki Quranı olduğunu və Quranı oxuduqca ondan ilham aldığını söyləyən Bler (Blair) sözlərinə belə davam edirdi:
Quranı oxudum, çox aydın bir kitabdır... bəşəriyyətə rəhbərlik edən sevgi və birlik anlayışlarını çox yaxşı izah edir.
11 sentyabr hücumlarından bir iki gün əvvəl ingilis “The Mail on Sunday” qəzetində yer alan bir xəbərdə isə, keçmiş ABŞ prezidenti Bill Klintonun qızının özünə Quran hədiyyə etməsiylə Quran oxumağa başladığını söyləyən Bler , Quranın özünə cəsarət verdiyini bildirirdi. Hücumlardan sonra əl-Cəzirə telekanalında yayımlanan bir müsahibəsində Bler bir daha Quran oxuduğunu bildirir və bunları söyləyirdi:
Quranın dilimizə tərcümə olunmuş variantını oxudum. İslam haqqında əsərlər də oxuyuram və bundan çox zövq alıram. Quran haqqında daha əvvəl bilmədiyim və xristianları da çox maraqlandırdığını düşündüyüm bir çox şeyi öyrəndim.
“Time jurnalı” isə Toni Blerlə əlaqədar bir məqalədə Bleri, "uzun müddətdir ki, Quran şagirdi olan Toni Bler " kimi adlandırırdı. Quranı çox yaxşı bilən Toni Bler, 11 sentyabr hücumlarının baş verdiyi ilk gündən etibarən də, bu hücumların İslamla və müsəlmanlarla bir əlaqəsinin olmadığını müxtəlif çıxışlarında vurğuladı. Bu çıxışlardan birində Toni Bler belə deyirdi:
Necə ki, 12-ci əsrdə səlib yürüşlərini təşkil edib qırğınlar törədənlər İncilə bağlı deyillərsə, Bin Laden də Qurana bağlı insan deyildir. Qərb İslamı görməzlikdən gəlməkdən imtina etməlidir. Yəhudilər, xristianlar və müsəlmanlar İbrahimin övladlarıdır və bu gün ortaq nöqtələrimizi və dəyərlərimizi anlamaq üçün, bu inancları bir yerə toplamaq vaxtıdır.
Toni Bler kimi İslama və müsəlmanlara yaxınlığıyla tanınan digər bir əhəmiyyətli ad da Şahzadə Çarlzdır. Şahzadə Çarlz İslama duyduğu simpatiyanı ilk dəfə 1993-cü ildə Oksfordda etdiyi bir çıxışda dilə gətirmişdir. Bu tarixdən etibarən İngiltərədə yaşayan müsəlmanlarla birbaşa əlaqədə olan, müsəlmanlar tərəfindən təşkil edilən bir çox yığıncağa və açılış mərasiminə qatılan Şahzadə Çarlz (Charles), hər fürsətdə İslamiyyətə duyduğu heyranlığı dilə gətirir. Şahzadə Çarlzın 1996-cı ildə Wilton Parkda etdiyi çıxışı, İslamiyyətə duyduğu simpatiyanı və bunun səbəblərini ən açıq şəkildə ifadə etdiyi çıxışı kimi tanınır. Şahzadə bu çıxışında bu nöqtələr üzərində dayanmışdır:
Biz Qərbdə öz kökümüzü yenidən tapa bilmək üçün, İslami ənənənin təbiətin yaradılışına qarşı duyduğu dərin hörmətdən faydalanmalıyıq. Müasir materializm, müvazinətsiz və uzun müddətli nəticələriylə çox zərərli ideologiyadır... Necə ki, ötən üç əsr ərzində, ən azından Qərb dünyasında xaricimizdəki dünyanı qavramağımıza dərindən təsir edən bir fərq meydana gəldi. Elm üzərimizdə qatı hökmdarlıq yaratdı. Din və elm, bir-birindən ayrı iki şeymiş kimi göstərildi. Artıq bunun təhlükəli nəticələrini daha yaxşı görə bilirik... Elm bizə dünyanın bildiyimizdən olduqca kompleks olduğunu göstərdi. Amma bu müasir, materialist və tək ölçülü quruluşuyla bir çox şeyi açıqlamaqda aciz qaldı... Bu dünyagörüşü (materialist dünyagörüşü) müsəlmanlara tamamilə zidd bir dünyagörüşü idi. Müsəlman bir sənətçi və ya elm adamı bir əsər yaratdığı vaxt, bunu öz zəkasının bir məhsulu hesab etməz və bunu ancaq Allaha təqdim etmək üçün etdiyini bilər. Qurandan oxuyub çox təsirləndiyim bir ayədə; “hansı səmtə yönəlsəniz, Allahın Üzü orada olar” deyə bildirilməsi məncə müəyyən mənada buna işarə edir... Bir-birimizdən öyrənəcəyimiz olduqca çox şey var, bunun üçün ilk addım olaraq ingilis məktəblərində daha çox müsəlman müəllimi işə götürə bilərik. Dünyanın hər yerində insanlar ingiliscə öyrənmək istəyirlər, lakin burada bizim zehinlərimizə olduğu qədər könüllərimizə də xitab edəcək bir şeylər öyrənməyə ehtiyacımız var və bunu müsəlman müəllimlər edə bilərlər.
Şahzadə Çarlz , “The Prince Foundation” adlı vəqfi vasitəsilə müsəlmanların faydanala biləcəkləri bir çox imkan hazırlayır. 1993-cü ildə fəaliyyətə başlayan Oksford İslami Tədqiqatlar Mərkəzi, Şahzadənin sponsorluğunda yaradılmışdır. Şahzadənin vəqfinə bağlı olaraq fəaliyyət göstərən Ənənəvi və Vizual İslami İncəsənətlər fakültəsi isə, ingilis müsəlmanların ənənələrini və mədəniyyətlərini yaşada bilmələri, müsəlman uşaqların təhsil xərclərinin ödənilməsi üçün, lazımi iqtisadi imkanların təmin edilməsi kimi çalışmalar da var.
Şahzadə son olaraq Londonda yaradılacaq Müsəlman Mərkəzi Layihəsi üçün bu fakültə vasitəsilə 10 milyon funt kömək göstərmişdir.
Şahzadə, müsəlman gənclərin təhsilinə də xüsusi əhəmiyyət verir. 2001-ci ildə ilk dəfə sarayda müsəlmanları ramazan bayramı üçün qəbul edən Şahzadə Çarlz , dəvətdə xüsusilə olaraq olmalarını istədiyi müsəlman gənclərə bu mövzudakı düşüncələrini belə çatdırmışdır:
Müsəlman gənclərin həssaslığı və xəyal gücü çox əhəmiyyətlidir. Siz olmasaydınız biz çox sadə və monoton insanlar olardıq. Sizin varlığınızı bizim ölkəmizin mədəniyyətinə və plüralizminə böyük fərq gətirən çox mühüm ünsür hesab edirəm. Həmişə başa düşülməsi üçün çalışdığım bir şey var; bu qədər sekulyarlaşan, materialistləşən bir dünyada sizin kimi hələ də öz inancını qoruyan, özündən üstün bir varlığa iman edənlərin olması, üzərində dayanılmalı və alqışlanmalı haldır.
Bu dəvət vaxtı, bir saatdan uzun müddət gənclərlə söhbət edən Şahzadə, onlardan, təhsilləri, peşələri və dinlərini yaşamaq mövzularında hər hansı çətinliklə üzləşib üzləşmədiklərini öyrənmiş, müsəlman gənclərin ehtiyaclarıyla ayrı-ayrılıqda maraqlanmışdır. Şahzadənin xüsusi olaraq maraqlandığı mövzular arasında; “gənclərin Quranın ruhunu yaxşı qavrayıb qavramadıqları”, “Quranı başdan sona qədər oxuyub oxumadıqları”, “Ramazan ayı boyu məktəblərində hər hansı çətinliklə üzləşib üzləşmədikləri”, “iftar üçün məktəblərində verilən yeməklərdən razı qalıb qalmadıqları” kimi mövzular var.
Şübhəsiz ki, istər Şahzadə Çarlzın , istərsə də Toni Blerin İslama olan bu yanaşma tərzləri olduqca əhəmiyyətlidir. Uzun illərdir ki, bəzi Qərbli ətraflar tərəfindən İslam haqqında yaradılmağa çalışılan yanlış qənaətin ortadan qaldırılması üçün qabaqcıl dövlət adamlarının bu mövzudakı düşüncələrinin dəyişməsi əhəmiyyətli mühüm addımdır. Rəhbərlərin İslam əxlaqının gözəlliyini və üstünlüyünü gördükləri bir cəmiyyətdə, İslama yönəlişin də daha sürətli olacağı, o cəmiyyətdə yaşayan müsəlmanların olduqca rahat həyat yaşayacaqları aydın məsələdir. Bundan ötrü də, qabaqcıl insanların İslamı doğru tanımalarını təmin etmək çox mühüm məsuliyyətdir. İslamı və Quran əxlaqını tanıyan bir insan, mövqeyi nə olursa olsun, şübhəsiz ki, qazandığı bu məlumatın üzərində yaratdığı təsiri ətrafındakı insanlarla paylaşacaq. Əgər bu insan bir cəmiyyətdə rəhbər və ya lider mövqeyindədirsə, o zaman özüylə birlikdə idarə etdiyi və xitab etdiyi kütlə də bu təsirdən faydalanacaq.
Bundan ötrü də, bu açıqlamaları oxuyarkən bu hadisələrdəki fövqəladəliyi görmək lazımdır. Bu gün Qərb dünyasında bu əsrə qədər görülməmiş şəkildə İslama yaxınlaşma müşahidə olunur. Şübhəsiz ki, bu vəziyyət Allahın varlığını və vahidliyini dəlilləriylə izah etməyə, yer üzündə hakim olan materialist ideologiyaları fikri yolla məğlub etməyə, haqq dini insanlara çatdırmağa səy göstərən müsəlmanlar üçün böyük müjdədir. Bu müjdənin bütün müsəlmanlara çatması da, iman edənlər üzərindəki digər bir məsuliyyətdir.
İslama qayıdanlar
Yuxarıda da ifadə etdiyimiz kimi, rəhbərlərin İslama duyduqları simpatiya, xalqın da İslama yaxınlaşmasına birbaşa təsir edir. Bunun göstəricilərindən biri də, son illərdə Avropada din dəyişdirib İslama qayıdanların sayının artmasıdır. Aparılan araşdırmalar İslama qayıdanların, aradabir iddia edildiyi kimi, təhsilsiz insanlar deyil, tam əksinə çox vaxt universitet təhsili almış və karyera sahibi insanlar olduqlarını göstərir.
30 dekabr 2001-ci il tarixli buraxılışında xüsusilə İngiltərədə İslama qayıdanları mövzu götürən “The Daily Telegraph” qəzetinin, sonradan müsəlman olanlarla apardığı müsahibələrdə ortaya belə bir mənzərə çıxır:Bu insanların mühüm bir hissəsi status sahibi, yaxşı bir ailə ətrafına sahib, İslamı yaxşı şəkildə araşdırıb öyrəndikdən sonra din kimi seçən insanlardır. Məsələn, keçmiş ingilis hökumətində səhiyyə naziri olmuş Frank Dobsonun oğlu Co Əhməd Dobson , Quranı bir dostunun özünə hədiyyə etməsi nəticəsində 16 yaşında olarkən oxuduğunu və ağlındakı sualların bütün cavablarını tapdığını söyləyir. 23 yaşına çatdığı vaxt, rəsmi şəkildə İslamı qəbul etdiyini bildirən və bu gün 26 yaşında olan Co Dobson , ailəsinin də bu qərarında özünü dəstəklədiyini bildirir. Xəbərə görə, Dobsonun atası hər yeni il gecəsində özünə hədiyyə kimi İslami kitablar alır. İngiltərədə son vaxtlarda İslama qayıdanlar arasında, BBC-nin keçmiş baş direktoru Con Berdin oğlu, tanınmış hakimlərdən Lord Yustis Skottun qızı kimi qabaqcıl ətraflardan insanlar var. Son iyirmi il ərzində 20 min insanın İslama qayıtdığı təxmin olunan İngiltərədə, 11 sentyabr hücumlarından sonra dünyanın bir çox ölkəsində olduğu kimi İslama yönəliş daha da sürətlənmişdir. Mançestr məscidinin verdiyi məlumatlara görə 11 sentyabrdan sonrakı ilk həftələrdə təkcə öz məscidlərində 16 insan İslamı qəbul etmişdir. İslama qayıdanlarla əlaqədar aparılan araşdırmalarda diqqətçəkən bir nöqtə də, İslama qayıdışın daha çox qadınlar arasında görülməsidir. Amerikada İslamiyyətə qayıdan hər dörd nəfərdən biri, İngiltərədə isə hər iki nəfərdən biri qadındır.
İslamın sürətlə yüksəldiyi Avropa ölkələrindən biri də Danimarkadır. Danimarkada dövlətin rəsmi dini olan protestantlıqdan sonra müsəlmanlıq gəlir, ölkədəki katoliklərin sayı isə müsəlmanlardan daha azdır. 5,5 milyon insanın yaşadığı Danimarkada əhalinin təxminən 3%-ni müsəlmanlar təşkil edir. İntensiv köçlərin müsəlmanların sayındakı artıma birbaşa təsiri var. Bu yüksəliş: "Danimarkanın gələcəyi: Hər iki nəfərdən biri müsəlmandır" xəbərləriylə Danimarka mətbuatı tərəfindən də ələ alınmışdır. Danimarkada yaşayan tanınmış sosioloq Eyvind Vesselbo apardığı araşdırma nəticəsində, yaxın gələcəkdə Danimarka əhalisinin yarısının müsəlman olacağını bildirmişdir.
Mediada yer alan İslamla əlaqədar xəbərlər
Qərb mətbuatında son zamanlarda İslamı tanıtmaq üçün hazırlanılan obyektiv xəbərlər də olduqca diqqət çəkir. Xüsusilə də, 11 sentyabrdakı terrorist hücumlardan sonra bu mövzuda nəzərə çarpan inkişaf yaşanmışdır. Hücumlar xalqın İslama maraq göstərməsinə və doğru məlumat axtarışına başlamasına vəsilə olmuş, media bu tələbi ödəyə bilmək üçün müxtəlif xəbərlər və proqramlar hazırlamışdır. Başda BBC olmaqla, bir çox televiziya kanalı İslamı izah edən sənədli filmlər yayınlamış, xüsusi qonaqların dəvət edildiyi söhbət proqramları və İslamı izah edən seriallar hazırlamışdır. Eləcə də, bir çox televiziya kanalı internetdəki səhifələrinə İslamı izah edən xüsusi başlıqlar əlavə etmişdir. Bu səhifələrdə İslamın təməl şərtləri, İslam tarixi, Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in hədisləri və Quran ayələri yer alır, oxucular istədikləri təqdirdə daha geniş miqyaslı məlumat verən saytlara istiqamətləndirilir.
Bununla yanaşı, bir çox jurnal və qəzetdə də İslamı izah edən və ictimaiyyətin maraqlandığı suallara cavab ola biləcək yazılara yer verilmişdir. Bu yazılardan biri də, 1 oktyabr 2001-ci il tarixində “Time” jurnalında dərc olunan “true, peaceful face of İslam” (İslamın sülhsevər gerçək üzü) başlıqlı məqalədir. Tanınmış İngilis teoloq Karen Armstronq tərəfindən qələmə alınan məqalədə ümumi şəkildə bu məlumatlara yer verilir:
Ərəbcə “təslim olmaq” kökündən gələn İslam, sülh və təhlükəsizliklə sinonimdir. 7-ci əsrin əvvəllərində Özünə Quran vəhy edildiyi zaman Məhəmməd Peyğəmbər (s.ə.v)-in ən əhəmiyyətli vəzifələrindən biri ötən günlərdə Vaşinqton və Nyu-Yorkda şahid olduğumuz növdən olan kütləvi qırğınları və zorakılığı tamamilə yox etmək idi. Quranda icazə verilən tək döyüş müdafiə məqsədli döyüşdür. Müsəlmanlar döyüşü özləri başlada bilməzlər (Bəqərə surəsi, 190). Döyüş pis şeydir, lakin müsəlmanlar hərdənbir təzyiqlərlə üzləşdiklərində döyüşmək məcburiyyətində qala bilərlər. Quranda Tövratda yer alan; “gözə göz, dişə diş” ayəsi keçir, lakin ayənin sonunda eynilə İncildə olduğu kimi bağışlamanın daha xeyirli olduğu bildirilir (Maidə surəsi, 45). İslam müharibəyə tabe deyil... Üstəlik, cihad “müqəddəs döyüş” mənasını verməz, “səy göstərmək” mənasını daşıyar. İslam dini insanları məcbur etməz, bu Quranda (Bəqərə surəsi, 256) açıqca bildirilmişdir. Eləcə də, müsəlmanlar yəhudiləri və xristianları “Kitab əhli” kimi görərlər və inanclarına hörmət göstərərlər (Ənkəbut surəsi, 46). Hz. Məhəmməd (s.ə.v)-ə endirilən digər bir ayədə isə; “bir-birinizi tanıyasınız deyə, sizi xalqlara və qəbilələrə ayırdıq” (Hucurat surəsi, 13) deyə bildirilmişdir. Yəni fərqlərin məqsədi, işğal etmək, zorla dinindən döndərmək, qətlə yetirmək və ya zorakılıq tətbiq etmək deyil, uzlaşma və tolerantlıqla dialoq yaratmaqdır.
90-cı illərin əvvəlində kommunist rejimin tarixə qarışması nəticəsində Rusiyada yeni bir dövr başladı. Kommunist rejim illər boyu materialist fəlsəfəyə əsaslanan cəmiyyət yaratmışdı. İnsanı yalnız maddədən ibarət varlıq hesab edən materialist fəlsəfə, insan şüurunun da hərəkət halındakı maddənin məhsulu olduğu iddia edirdi. Bu iddiaya görə, insanın ağlı, düşüncə və duyğuları, mühakiməsi, meylləri, istəkləri, bir növ maşın olan bədəninin içindəki kimyəvi reaksiyaların bir nəticəsi idi. Dolayısilə materializmin bir izahı olan marksizm, insanların sahib olduğu bütün sivilizasiya və mədəniyyət təcrübəsini, din, dövlət, hüquq, ailə, əxlaq kimi anlayışları yalnız maddi faktorlara əsaslanan ünsürlər hesab edirdi. Marksa (Marx) görə bunların hamısı istehsal formalarındakı fərqlərdən yaranmış və zaman içində dəyişikliyə uğramışdı.
Materializmin dini dəyərləri rədd edərək müdafiə etdiyi bu düşüncə, böyük yanılmadan ibarətdir. İnsan tam maddi bir varlıq deyil, ruh sahibi bir varlıqdır. Həmçinin insan ruhu materialistlərin iddia etdiyi kimi, maddənin məhsulu deyildir. Tam əksinə, maddə olaraq adlandırdığımız varlıqlar ruh tərəfindən görülən, eşidilən və hiss edilən şeylərdir. İnsan ruhunun içində olduğu vəziyyətin maddi şərtlər tərəfindən müəyyənləşdirilməsi qeyri-mümkündür. İnsan ruhunu Allah yaratmış və ona müəyyən xüsusiyyətlər ilham etmişdir. Hər insan Allahın özünə verdiyi bu xüsusiyyətlər içində bir həyat yaşayar. Allah Quranda belə buyurmuşdur:
Hansı ki, yaratdığı hər şeyi gözəl biçimdə yaratmış, insanı ilk olaraq palçıqdan xəlq etmiş, sonra onun nəslini bir damla dəyərsiz sudan əmələ gətirmiş, sonra onu düzəldib müəyyən şəklə salmış və ona Öz ruhundan üfürmüş, sizə qulaqlar, gözlər və ürək vermişdir. Siz necə də az şükür edirsiniz! (Səcdə surəsi, 7-9)
Necə ki, bütün kommunist rejimlərdə olduğu kimi, Rusiyada da, materialist ön mühakimələr cəmiyyət nizamını və həyatını müəyyənləşdirən təməl ünsürlər oldu. İnsanları bir növ istehsal vasitəsi hesab edən, eləcə də, aralarındakı əlaqədə də sosial darvinizm qanunlarının keçərli olduğunu iddia edən kommunist rejim arxasında nəhəng dağıntı buraxdı. Çünki sosial darvinizm, Çarlz Darvinin (Charles Darwin) elmdən kənar olan təkamül nəzəriyyəsinə əsaslanır, insanın bir növ inkişaf etmiş heyvan olduğunu və insanlar arasındakı əlaqədə heyvanlar arasındakı qanunların keçərli olduğunu müdafiə edirdi. Allah inancının və din əxlaqının ortadan qaldırıldığı bu rejimdə, insanın təməl ehtiyacları olan sevgi, hörmət, şəfqət, mərhəmət, fədakarlıq, sədaqət, vəfa kimi gözəl əxlaq xüsusiyyətləri də yox edilirdi. Nəticədə, sürü psixologiyası içində yaşayan, həmişə narahatlıq və qorxu hissi keçirən, sevgi, şəfqət və mərhəmət kimi insani xüsusiyyətlərini itirmiş, cəzalandırılmayacağını düşündüyü mövzularda hər cür cinayətə yönələ bilən bir cəmiyyət ortaya çıxdı.
Lakin Allah bu cəmiyyəti də haqq dinin lehinə döndərdi. Rusiya cəmiyyətində yaşanılan mənəvi tənəzzül və əxlaqi pozulma, son zamanlarda insanların kütləvi halda mənəviyyata və dinə yönəlməsinə vəsilə oldu. Rusiyada müsəlmanların güclənəcəyi və Rus xalqının da İslama yönələcəyi, İslam alimi Bədiüzzaman Səid Nursinin (Bediüzzaman Said Nursi) illərlə əvvəl müsəlmanlara müjdələdiyi bir hadisədir. Kommunistlərin hələ yeni hakimiyyətə gəldiyi illərdə Rus əsgərlərinə əsir düşən ustad, hələ o vaxtdan kommunizmin bir gün mütləq süqut edəcəyini və Rusiya torpaqlarında İslamın yayılacağını xəbər vermişdir. Bir rus əsgəriylə arasında keçən söhbətdə, "Asiyada İslam aləmində üç Nur bir-biri ardınca inkişafa başlayacaq. Sizdə bir-biri üstündə üç zülmət inkişafa başlayacaq. Bu pərdə-i müstəbidanə (təzyiq və zülm pərdəsi) yırtılacaq, təqəllüs edəcək (büzüşəcək), mən də gəlib burada mədrəsəmi inşa edəcəyəm" sözləriylə Rusiyada müsəlmanların əldə edəcəyi imkanlara diqqət çəkən ustadın bu mövzudakı digər bir açıqlaması isə, belədir:
İki dəhşətli dünya müharibəsi nəticəsində bəşərdə hasil olan (meydana gələn) intibah-ı qavi (böyük oyanış) və bəşərin tam oyanması cəhətiylə qətiyyən dinsiz bir millət yaşamaz. Ruslar da dinsiz qala bilməz. Geriye qayıdıb xristian da ola bilməzlər. Olsa olsa küfr-ü mütləqi (dinə aid hər şeyi) yox edən və haqq və həqiqətə əsaslanan və hüccət (sənəd) və dəlilə istinad və ağlı, qəlbi razı salan Quranla müsəlaha (uyğunluq təşkil edə) və ya tabe ola bilər.
Eynilə Səid Nursinin (Said Nursi) müjdələdiyi kimi, Rusiya xalqı dinsiz bir millətin ola bilməyəcəyi həqiqətini qavramışdır və bu qavrayış onları haqq din olan İslama yönəldir. Hal-hazırda sayları 20 milyona çatan müsəlmanlar, Rusiya əhalisinin 15%-ni meydana gətirir. Üstəlik, müsəlman əhalinin əksəriyyəti, digər ölkələrdə olduğu kimi immiqrantlar və ya xaricilər deyil, min ildən artıqdır ki, bu torpaqlarda yaşayan insanlardır. Kommunist rejim boyunca məscidlərin bağlanılıb anbarlara çevrildiyi, din xadimlərinin həbs olunub sürgün olunduğu, müsəlmanların dinlərini yaşamamaları üçün müxtəlif təzyiqlərin tətbiq olunduğu Rusiyada bu gün xalq dəstə-dəstə İslama yönəlir. Bu yönəliş görməzlikdən gəlinməyəcək böyüklükdədir. 1998-ci ildə Rusiyada ilk İslam universiteti olan Rusiya İslam Universitetin yaradılması, Tataristanda sovet dövründə 18 olan məscid sayının 1000-i keçməsi Rusiyada İslamın yüksəlişini göstərən nümunələrdən bir neçəsidir.
Burada yalnız bir iki nümunəsini sadaladığımız bu hadisələr, şübhəsiz ki, çox gözəl və əhəmiyyətli hadisələrdir. Bir vaxtlar, kommunizmin qalası olan Rusiyada bu gün İslamın səsi yüksəlir və Allahın icazəsiylə bu yüksəliş daha da sürətlənəcək.
Buraya qədər Rusiyada kommunizmdən sonra dinə və İslama yönəlişin gücləndiyini ələ aldıq. Kommunizmin son qalalarından biri olan Çində isə, vəziyyət bir qədər fərqlidir. Burada da İslam yüksəlir, lakin Maonun Qırmızı ideologiyası davam etdiyi üçün, dinə qarşı aparılan mübarizə sürətlə davam edir. Din xadimləri hələ də həbs olunub işgəncəyə uğradılır, ibadət yerləri bağlanılır, insanların ibadət və inanc azadlığın qarşısı alınır. Dövlətin ibadət edilməsinə icazə verdiyi məscidlərdə və ibadət yerlərində isə, polislər və əsgərlər sərt intizam tətbiq edirlər. Məsələn, Şərqi Türkistanda müsəlmanlar istədikləri məsciddə ibadətlərini yerinə yetirə bilməz, məsciddə istədikləri qədər qala bilməz, eləcə də, dövlət orqanında işləyirlərsə oruc tuta bilməz, namaz qıla bilməzlər. Məscidə gedən müsəlmanlara gizli xidmət işçiləri tərəfindən yaxından nəzarət olunar. 18 yaşından əvvəl dini təhsil almaları qadağan olunan müsəlman uşaqların Quranı öyrənməyə başladıqları müəyyənləşdirilsə, yaşları neçə olursa olsun nəzarətə alınar və ailələrinə cəza verilər. Lakin aparılan bu təzyiq və zorakılıq siyasəti Çində dinə yönəlişin qarşısını ala bilmir.
Çinin qatı tətbiqlərinə baxmayaraq, Çində dinə yönəlişin güclənməsi, “Time” jurnalının Asiya nəşrində belə ifadə edilmişdir:
Çinin dini duyğuları nəzarət altına almaq üçün, tətbiq etdiyi bütün təzyiqlərə baxmayaraq, vətəndaşları arasındakı mənəvi oyanış elə də yox olacaq şeyə bənzəmir. Hər nə qədər kommunist partiya hələ də rəsmi şəkildə ateist də olsa, Maonun ideologiyasının yox olması, din tərəfindən doldurulacaq mənəvi boşluğun yaranmasına səbəb olmuşdur.
Hal-hazırda Çində, hər nə qədər kommunist partiya bu rəqəmi inkar etsə də, təxminən 200 milyon müsəlmanın yaşadığı güman edilir. Hər şeyə baxmayaraq, ibadətlərini yerinə yetirən müsəlmanların sayında artım olduğu da müəyyənləşdirilmişdir.
Kitab əhlini (xristianlar və yəhudilər) eyni bir kəlməyə gəlməyə dəvət etmələrini, Allah Quranda möminlərə belə bildirmişdir:
De: “Ey Kitab əhli! Bizim və sizin aranızda olan eyni bir kəlməyə gəlin ki, Allahdan başqasına ibadət etməyək, Ona heç bir şeyi şərik qoşmayaq və Allahı qoyub bir-birimizi ilahiləşdirməyək”. Əgər onlar üz döndərsələr, deyin: “Şahid olun ki, biz müsəlmanlarıq!” (Ali İmran surəsi, 64)
Hər üç ilahi din də ortaq inanclara və əxlaqi dəyərlərə malikdir. Allahın varlığına və vahidliyinə, mələklərinə, peyğəmbərlərinə, axirət gününə, cənnət və cəhənnəmin varlığına iman etmək hər üç dinin də təməl şərtlərindəndir. Bununla yanaşı, fədakarlıq, təvazökarlıq, sevgi, tolerantlıq, hörmət, mərhəmət, dürüstlük, hər cür haqsızlıqdan çəkinmək, ədalətli olmaq, vicdanlı davranmaq kimi gözəl əxlaq xüsusiyyətləri də ortaq dəyərlərdəndir. Bundan ötrü də, hər üç dinin eyni mövqedə çıxış etməsi, yer üzündə dinsiz ideologiyaların əsəri olan qarşıdurmaların, döyüşlərin və əzabların sona çatdırılmasında olduqca əhəmiyyətlidir.
11 sentyabrdan sonra yenidən şəkillənən dünyada, başda katoliklərin ruhani lideri Papa olmaqla, bir çox qabaqcıl din xadimi müxtəlif açıqlamalarında bu hücumlardan ötrü İslam dininin və bütün müsəlmanların məsul tutula bilməyəcəyini bildirdilər. Üstəlik, bununla da kifayətlənməyib, sayları az da olsa bütün müsəlmanları bu hücumdan məsul tutaraq müsəlmanlara zərər verməyə çalışanlar adından üzr istədilər.
Papa xristianlardan oruc tutmalarını istədi
Bu yanaşmanın əhəmiyyətli anlarından biri də, Ramazan ayının son cümə günündə, Papanın xristian aləmini müsəlmanlarla birlikdə oruc tutmağa dəvət etməsi oldu. Mövzuyla əlaqədar Vatikandan verilən açıqlama belə idi:
Müqəddəs liderimiz, papa II İohan Pavel (Ioannes Paulus II) 14 dekabr gününü dünya sülhü üçün oruc tutma, dua etmə və hədiyyə toplama günü elan etmişdir. Oruc tutmağa imkan tapmayanlarımız da, terrorizmdən və müharibədən zərər çəkmiş kasıblara və ehtiyac sahiblərinə dəstək ola bilmək üçün, onlara hədiyyələr verəcək.
Papanın bu sözlərinə xristian aləmi tərəfindən dərhal əməl olunmuş olunmuş, 14 dekabr cümə günü qabaqcıl xristian liderlər, cümə namazı vaxtında məscidləri ziyarət etmiş və müsəlmanlarla birlikdə dua etmişdirlər. Bu insanlardan biri də Detroit kardinalıdır. Detroitin ən böyük məscidlərindən birində cümə namazından sonra çıxış edən kardinal bunları dilə gətirmişdir:
Katolik kilsəsi tərəfindən, dünyanın hər tərəfində həm dünya sülhünün bərqərar olunması, həm də terrorizm və müharibədən zərər çəkənlər üçün dua etmək məqsədiylə, müsəlmanlarla birlikdə oruc tutub dua etdiyimiz və sədəqə verdiyimiz bu 14 dekabr cümə günü sizinlə birlikdə olmaqdan çox şadam... 11 sentyabr hadisələri bizə bir daha yalnız iqtisadiyyat və texnologiyanın deyil, güvənsizliyin, qorxuların, zorakılığın, ədalətsizliyin və döyüşün də qloballaşdığını xatırlatdı. Papanın da ifadə etdiyi kimi, bu vəziyyət qarşısında bizim cavabımız da “qlobal yaxşılıq” olmalıdır... Bu dövr ərzində sizi hər hansı qəzəbli, qürurlu və ya zorakılıq ehtiva edən rəftarla narahat etdiksə və ya incitdiksə, Detroitdə yaşayan bütün katoliklər adından sizdən üzr istəyirəm.
Bu cümə gününü təqib edən bazar günü keçirilən kilsə ayinlərində isə, başda müsəlmanlar olmaqla, terrordan və döyüşdən zərər çəkən hər kəs üçün dua edildi. Bəlkə də, tarixdə ilk dəfə olaraq, bir çox kilsədə ayinlər Qurandan oxunulan ayələrlə başlandı. Detroit kilsəsində əvvəlcə bu sözlərlə dua edildi:
Bu gün oruc tutub dua edərək keçirdikləri ramazan ayını tamamlayan müsəlman qardaşlarımızla birlikdə biz də, dünyanın müxtəlif yerlərində terrordan və müharibədən zərər çəkənlərə dua edib, sədəqə veririk. Bu gecə uzaqda və ya yaxınımızda olan hər kəs üçün dua edirik.
Daha sonra isə, kilsədə olan cəmiyyətə İncil ayələrindən əvvəl, Fatihə surəsi oxunmuşdur. Şübhəsiz ki, bu qeyri-adi haldır və çox mühüm bir dövrə də işarə edir. İlahi dinlər arasındakı bu yaxınlaşma, din əxlaqının yer üzünə yayılmağa başlamasının mühüm mərhələlərindən biridir.
Saytın əvvəlində də ifadə etdiyimiz kimi, dünya artıq yeni bir dövrə daxil olmuşdur. Bu dövr İslami dəyərlərin yüksəldiyi, dolayısilə müsəlman ölkələrin gündəmdə olacağı bir dövr olacaq. Uzun müddətdir ki, Qərb və İslam mədəniyyəti arasında qurulmağa çalışılan dialoq, 11 sentyabr hücumlarından sonra artıq bir zərurətə çevrilmişdir. Qərb İslamı tanıma və anlama prosesindədir. Məhz bu prosesdə əhalisinin 99%-i müsəlman olan, eyni zamanda müsəlman ölkələr arasında Qərbli dəyərləri mənimsəmiş, bəlkə də, tək ölkə mövqeyindəki Türkiyəni əhəmiyyətli liderlik vəzifəsi gözləyir.
Türkiyə İslam aləmi ilə Qərbi bir yerə gətirə biləcək tək ölkədir. Əvvəla demokratik və dünyəvi quruluşuyla Türkiyə, Qərbin dəyərləriylə İslamın dəyərlərinin zidd olmadığının konkret bir nümunəsidir. Bununla yanaşı, sahib olduğu tarixi miras Türkiyəni normal olaraq liderlik mövqeyinə yerləşdirir. Hər iki ünsür də dünyanın daxil olduğu bu yeni dövrdə Türkiyəyə mühüm üstünlüklər qazandırır. Bu üstünlüklər hərdənbir Qərb dünyasındakı araşdırmaçılar, strateqlər, dövlət adamları və jurnalistlər tərəfindən də dilə gətirilir. Məsələn, ABŞ-ın keçmiş prezidenti Bill Klinton (Bill Clinton) 1999-cu ildə Türkiyəyə etdiyi ziyarətdə Türkiyənin 21-ci əsrin lideri olacağı istiqamətindəki fikirlərini belə çatdırmışdır:
"Türkiyə, Avropa, Asiya və Afrika qitələriylə əhatələnmiş milyonlarla kvadrat kilometrlik sahədə, dünya siyasətinin mərkəzi olan bir bölgədə söz sahibi bir ölkə olduğu üçün 21-ci əsrin formalaşmasında açar rolunu oynayacaq". Klinton sonradan iştirak etdiyi konfrans və seminarlarda da, bu fikri müdafiə etmiş və yeni əsrdə Türkiyənin boynuna götürəcəyi rola diqqət çəkmişdir.
Amerika rəhbərliyi, Türkiyənin müsəlman aləminə nümunə olan və bu xüsusiyyəti ilə İslam aləminin lideri ola biləcək nadir ölkələrdən biri olduğunu tez-tez vurğulayır. Müdafiə Nazirinin köməkçisi Pol Vulfoviçin (Paul Wolfowitz) Kaliforniyada keçirilən Dünya Münasibətləri Şurası forumunda etdiyi çıxışında bu yanaşma tərzinin mühüm nümunələrindəndir. Vulfoviç (Wolfowitz) çıxışında, İspaniya kralı Ferdinandın zülmündən qaçan yəhudilərin, Osmanlılara sığındığına diqqət çəkmiş və sözlərinə belə davam etmişdir:
Bu hadisə; ağır, zalım bir dövrdə müsəlman ictimaiyyətinin dünyanın ən tolerant və inkişaf etmiş ictimaiyyətlərindən biri olduğunu göstərir. Bəyazidin (Beyazit) davranışı; “qullar arasındakı fərqlər, Allahın bir lütfüdür” hədisində də öz əksini tapır... Problemlərini həll edən və son əsrdə inkişafa davam edən Türkiyə, müsəlman aləminə nümunədir.
Türkiyənin mirasçısı olduğu Osmanlı imperiyasını bütün dünyaya nümunə edən (Vulfoviçin (Wolfowitz) də diqqət çəkdiyi kimi) İslam əxlaqıdır. Zülm görən insanların ədalətinə və tolerantlığına sığındığı, müxtəlif dinlərə və irqlərə mənsub insanların birlikdə əmin-amanlıq içində yaşadıqları Osmanlı imperatorluğunun rəhbərləri; "Ey insanlar! Biz sizi kişi və qadından yaratdıq. Sonra bir-birinizi tanıyasınız deyə, sizi xalqlara və qəbilələrə ayırdıq. Şübhəsiz ki, Allah yanında ən üstün olanınız, (irq və ya nəsil cəhətdən üstün olanınız deyil) Ondan ən çox qorxanınızdır. Həqiqətən, Allah Biləndir, Xəbərdardır"(Hucurat surəsi, 13) ayəsiylə əmr edilən əxlaqı prinsip qəbul ediblər. Qurana və İslam əxlaqına göstərilən sədaqət Osmanlını əsrlər boyu yaşadan, üç qitəyə nizam gətirən bir gücə çevirən ən mühüm ünsürdür.
Türkiyənin gələcəkdə açar rolunu oynayacağına diqqət çəkən adlardan biri də tanınmış jurnalist Stefen Kinzerdir (Stephen Kinzer). “Nyu-York Tayms” qəzetinin Türkiyə nümayəndəsi olan və uzun illərdir ki, Türkiyədə olan Kinzer, Türkiyənin bu mövzudakı üstünlüklərini və qeyri-üstünlüklərini “crescent and star: Turkey between two worlds” (aypara və ulduz: İki dünya arasındakı Türkiyə) adlı kitabında ələ almışdır. 11 sentyabr hücumlarından dərhal sonra, CNN tele kanalında apardığı strateji qiymətləndirmələrdə isə, Türkiyənin mövqeyinə bir daha diqqət çəkmişdir:
Türkiyənin oynaya biləcəyi rola diqqət çəkmək istəyirəm. Qısa müddətdə, Amerikalıların və Qərblilərin, öz hərbi bazalarından istifadə etməsinə icazə verərək onlara dəstək olacaq. Necə ki, uzun müddətdə oynayacağı rol isə olduqca mühüm əhəmiyyət daşıyır. Əgər Türkiyə öz daxili problemlərini həll etsə, müsəlman demokratiyasının heyrətamiz nümunəsi olaraq qarşımıza çıxacaq. İslami həssaslıqları radikalizmdən ayıran bir maqnit vəzifəsi icra edə bilər. Müsəlman aləmi üzərində böyük təsiri ola bilər və beləliklə də, bütün dünyanı dəyişdirə bilər.
Bu mühüm qiymətləndirmə, Türkiyənin keçmişi və sahib olduğu mirası nəzərə alındıqda daha da məna qazanır. Təxminən altı əsr müddətində dünyaya nizam gətirən Osmanlı imperatorluğunun mirasına sahib olan Türkiyə üçün bu vəzifəni yerinə yetirmək heç də çətin olmayacaq. Daha əvvəl də ifadə etdiyimiz kimi, dünyanın etnik və dini müxtəliflik baxımından ən rəngarəng və ən çətin idarə olunan bölgələrini əsrlər boyu öz hakimiyyəti altında saxlayan Osmanlını yaşadan güc, Quran əxlaqından aldığı mənəvi dəyərlər olmuşdur. Milli və mənəvi dəyərlərinə sahib çıxan, sahib olduğu mədəniyyət mirasını yaxşı qiymətləndirən və heç zaman arxasını Qərbə çevirməyən bir Türkiyə, eynilə keçmişdə olduğu kimi gələcəkdə də tarixi idarə edənlər arasında yer alacaq.
Bu sayt boyunca, əvvəlcə son 30 ildə elm və fəlsəfə sahələrində ateizmin böyük tənəzzül keçirdiyini, bütün dünyada Allaha olan inancın gücləndiyini və dinin yüksəldiyini araşdırdıq. Sonra da dinin yüksəlişində ən mühüm rolu İslamın oynadığını gördük: İslama qayıdanların sayındakı artımı, dövlət adamlarının və siyasətçilərin İslamla əlaqədar sözlərini, medianın İslama olan marağını ələ aldıq. Bütün bu məlumatlar maddələr halında toplandıqda, dünyada sürətlə İslama yönəliş olduğu, İslamın dünya gündəminin getdikcə ən mühüm mövzusuna çevrildiyi açıqca ortaya çıxır. Bu hadisələr dünyanın artıq yeni bir dövrə doğru irəlilədiyinə işarə edir. Bu yeni dövrdə, Allahın icazəsi ilə, İslamiyyət əhəmiyyət qazanacaq, Quran əxlaqı insanlar arasında yavaş-yavaş yayılacaq. Bilmək lazımdır ki, bu yönəliş tam 14 əsr bundan əvvəl Quranda müjdələnmiş çox mühüm bir hadisədir. Allah ayələrdə belə buyurmuşdur:
Ağızlarıyla Allahın nurunu söndürmək istəyirlər. Halbuki kafirlər istəməsə də Allah, yalnız öz nurunu tamamlamaq istəyir. Müşriklərin xoşuna gəlməsə də, İslam dinini bütün dinlərdən üstün etmək məqsədilə Öz Elçisini hidayət və haqq dinlə göndərən Odur. (Tövbə surəsi, 32-33)
Nur surəsinin 55-ci ayəsi də İslam əxlaqının bütün dünyaya yayılacağına işarə edən ayələrdən biridir. Ayədə belə buyurulmuşdur:
Allah sizlərdən iman gətirib yaxşı işlər görənlərə vəd etmişdir ki, özlərindən əvvəlkiləri varislər etdiyi kimi onları da yer üzünün varisləri edəcək, möminlər üçün onların Özünün bəyəndiyi dinini möhkəmləndirəcək və onların qorxusunu sonra arxayınçılıqla əvəz edəcəkdir. Onlar yalnız Mənə ibadət edir və heç nəyi Mənə şərik qoşmurlar. Bundan sonra küfr edənlər – məhz onlar fasiqlərdir. (Nur surəsi, 55)
Göründüyü kimi, İslam əxlaqının yayılması Allahın iman edənlərə olan vədidir. Bu ayələrlə yanaşı Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in bir çox hədisində də Quran əxlaqının dünyaya hakim olacağı bildirilmişdir. Buna görə də, Axırzaman kimi adlandırılan qiyamətdən əvvəlki dövrdə, insanlar əvvəlcə haqsızlığın, ədalətsizliyin, yalanın, saxtakarlığın, döyüşlərin, qarşıdurmaların, mübahisələrin, əxlaqi pozğunluğun yayıldığı bir dövrü yaşayacaqlar. Bu dövrdən sonra isə, Quran əxlaqının yavaş-yavaş insanlar arasında yayılmağa başladığı və ən sonunda bütün dünyaya hakim olduğu Qızıl dövr gələcək. Peyğəmbərimiz (s.ə.v)-in qızıl dövrü müjdələdiyi hədislər və bəzi İslam alimlərinin bu mövzudakı açıqlamaları belədir:
Ədalət o həddə olar ki, yuxuda olan biri belə oyandırılmaz və bir damla qan belə axıdılmaz. Dünya, sanki əsri-səadət dövrünə geri qayıdar. (El Kavlu'l Muhtasar Fi Alamatil Mehdiyy-il Muntazar, səh. 29)
“…Canavarla qoyun bir yerdə oynayacaq, ilanlar uşaqlara zərər verməyəcək. İnsan bir ovuc toxum atacaq, 700 ovuc məhsul götürəcək. Riyakarlıq, sələmçilik, zinakarlıq, içki qalmayacaq, ömürlər uzanacaq və əmanət yox olmayacaq. Pislər həlak olacaq, Peyğəmbərimizə nifrət edəcək heç kəs qalmayacaq”. (El Kavlu'l Muhtasar Fi Alamatil Mehdiyy-il Muntazar, səh. 43)
İnsanlar olduqca xeyirxah, həyatları isə, çox rahat olacaq. (El Kavlu'l Muhtasar Fi Alamatil Mehdiyy-il Muntazar, Ahmed İbn-i Hacer-i Mekki (Heytemi), tercüme: Müşerref Gözcü, səh. 54)
...Əşyanı, malı paylayacaq, lakin bolluqdan ötrü alan olmayacaq... (El Kavlu'l Muhtasar Fi Alamatil Mehdiyy-il Muntazar, səh.31)
Hədislərdə də görüldüyü kimi qızıl dövr ədalətin, bolluğun, bərəkətin, əmin-amanlığın, təhlükəsizliyin, sülhün, qardaşlığın hakim olacağı, insanlar arasında sevgi, fədakarlıq, tolerantlıq, şəfqət, mərhəmət, sədaqət kimi duyğuların güclü şəkildə yaşanacağı bir dövr olacaq. Peyğəmbərimiz (s.ə.v) hədislərində bu müqəddəs dövrün Mehdinin vəsiləsiylə yaşanacağını bildirmişdir. Mehdi, Axırzamanda gələcək və bütün dünyanı olduğu xaosdan, ədalətsizlikdən və əxlaqi pozğunluqdan qurtaracaq. O, inkarçı ideologiyaları yox edəcək, dünyanın hər yerində hökm sürən ədalətsizlikləri, zülmləri, terroru sona çatdıracaq, dinin Peyğəmbərimiz (s.ə.v.)-in dövründəki kimi yaşanmasını təmin edəcək, Quran əxlaqını insanlar arasında hakim edəcək, bütün dünyada əmin-amanlığı və sülhü bərqərar edəcək.
Mehdinin boynuna götürdüyü bu vəzifə çox çətin, ciddi səy tələb edən və çox əhatəli məsuliyyətdir. Bu məsuliyyəti boynuna götürəcək və müvəffəqiyyətlə yerinə yetirəcək Mehdinin, (bəzi İslam alimlərinin də diqqət çəkdikləri kimi) Axırzamanda hakim olacaq bir şəxs-i mənəvi olması çox böyük ehtimaldır (doğrusunu Allah bilər). Fikrimizcə Mehdi, yüksək əxlaqa sahib, qəhrəman, fədakar türk millətinin imanlı ruhunu təsvir edən bir şəxs-i mənəvidir. Millətimiz, keçmişdə üç qitəyə nizam gətirmiş Osmanlı imperatorluğunun mirası olaraq, böyüyüb super dövlət olacaq və vaxtı gəldikdə İslam əxlaqını əsas götürərək, bütün insanları müasir, aydın, sülh və əmin-amanlıq dolu dünyaya aparacaq. Məhz mehdilik budur.
Bu gün dünyada yaşanan İslama yönəlmə və yeni dövrdə Türkiyəyə verilən rol, Quranda və Peyğəmbərimiz (s.ə.v.)-in hədislərində müjdələnən dövrün çox yaxın olduğunun mühüm əlamətləridir. Arzumuz, Allahın bizi də bu müqəddəs dövrə şahid etməsidir.
Gələcək, inşaAllah çox gözəl olacaq. Allahın icazəsi ilə hz. Mehdini, İsa Məsihi görəcəyik. (Adnan Oktar - 27 iyun 2017-ci il)
İslam aləminin birləşməsi fərzdir. İslam Birliyi Allahın əmridir. Namaz kimi, oruc kimi fərzdir. Biz də İslam Birliyi üçün səy göstərməklə məsuluq. (Adnan Oktar - 9 may 2017-ci il)
İslam Birliyi yaranacaq, İslam əxlaqı dünyaya hakim olacaq, hər yer sülh və qardaşlıqla dolacaq. (Adnan Oktar - 3 aprel 2017-ci il)